Een flink deel van onze leefomgeving is gebouwd na 1965: woningen, kantoren, winkelcentra, kerken, recreatiegebieden, scholen, kunst in de openbare ruimte, et cetera. Het is verweven met onze geschiedenis en bepaalt onze persoonlijke en gezamenlijke identiteit. De gebouwen en complexen uit de periode 1965-1990 vragen nu echter om renovatie, aanpassing en verduurzaming. Daarom is het van belang dat de betekenis van dit (toekomstige) Post 65 erfgoed wordt erkend en dat we er zorgvuldig mee omgaan.
Verkenning naar onroerend erfgoed
Tussen 2017 en 2020 voerde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) verkennend onderzoek uit naar onroerend erfgoed in Nederland uit de periode 1965-1990. Onderzocht is op welke manier de ontwikkelingen in deze periode van invloed zijn geweest op de fysieke leefomgeving. Daarnaast is gekeken naar de actuele transformatieopgaven. Deze Verkenning Post 65 maakte onder andere duidelijk dat kennis en draagvlak belangrijke randvoorwaarden zijn voor de toekomstige bescherming van dit erfgoed.
Rol RCE
De RCE werkt aan kennisopbouw over ruimtelijke ontwikkelingen en bouwproductie in Nederland. Daarom verzamelen en delen we ook kennis over de Post 65 periode. Dat doen we met gemeenten en lokale organisaties, en met bewoners en gebruikers van toen en van nu. Zo kunnen we samen bepalen welke waarden van dit Post 65 erfgoed aan toekomstige generaties worden meegeven. We verkennen hierbij hoe het publiek hierbij een stem kan krijgen.
Burgerparticipatie en meerstemmigheid
De jaren zestig en zeventig zijn de bakermat van de burgerparticipatie. Bewoners van nieuwbouwwoningen kregen inspraak in de woningplattegrond en de inrichting van de openbare ruimte. In de stadsvernieuwing was zelfs sprake van co-creatie. Gemeenten moesten zelfs kunnen aantonen dat plannen samen met de bewoners waren ontwikkeld (bouwen voor de buurt) wilden ze aanspraak kunnen maken op financiële ondersteuning van het rijk.
Als nu wordt gekeken naar burgerparticipatie, dan gaat het zowel om de vraag wat voor de burger de belangrijkste erfgoedwaarden zijn van de Post 65 in het algemeen, als om de vraag hoe (woon)gebieden hun toekomstwaarde kunnen behouden en welke waarden burgers daarbij van belang vinden. Bij de Verkenning Post 65 heeft de RCE onderzoek gedaan naar de eerste vraag: wat volgens het publiek de belangrijkste erfgoedwaarden zijn van Post 65. Tijdens het Monumentencongres 2018 zijn deelnemers bevraagd over de waardering van erfgoed uit de periode Post 65 en de positie van het burgers daarbij. Bij de Erfgoedpeiling Post 65 uit 2021 heeft de RCE met een marktonderzoek een breed publiek (n=1011) verspreid over heel Nederland, een aantal vragen voorgelegd over kenmerkende ontwikkelingen in de periode na 1965. Zo kwamen bijvoorbeeld de ontwikkeling van de jeugdcultuur, de internationale arbeidsmigratie, nieuwe samenlevingsvormen en de energiecrisis in de jaren 70 en economische crisis van de jaren 80 aan bod.
Met al deze kennis en langs deze verhaallijnen gaan we de komende tijd in gesprek met instanties en burgers om te kijken welke objecten (gebouwen, gebieden, niet roerende objecten) daar bij horen en welke in bewaard moeten blijven voor de toekomst.
