Ga direct naar inhoud

Musea, collecties en de Erfgoedwet

In de Erfgoedwet is vastgelegd hoe we met cultureel erfgoed omgaan. Een deel daarvan gaat over roerend erfgoed, oftewel cultuurgoederen. De Erfgoedwet bevat onder andere de volgende onderwerpen:

  • Het beheer van de rijkscollectie;
  • een zorgvuldige vervreemding van cultuurgoederen in bezit van overheden en publiekrechtelijke organisaties;
  • de aanwijzing, uitvoer en teruggave van (beschermde) cultuurgoederen.

Wie hebben met de Erfgoedwet te maken?

Organisaties die rijkscollectie beheren: ministeries, colleges van staat en musea die aangewezen zijn op grond van de Erfgoedwet. De wet richt zich echter ook tot overheden zoals gemeenten en provincies. Ook voor particuliere eigenaren en verzamelaars van cultuurgoederen, fondsen en mecenassen, veilinghuizen en douane is de Erfgoedwet relevant. 

[Tekst gaat verder onder de afbeelding]

De erfgoedwet wijst drie beheerders van de Rijkscollectie aan: ministeries, instellingen met een wettelijke taak zoals een Rijksmuseum en Colleges van Staat zoals de Eerste en Tweede Kamer.
Beeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Erfgoedwet biedt kaders

In de Erfgoedwet staan kaders, die vaak in onderliggende regelgeving verder uitgewerkt is. Voor roerend cultureel erfgoed gaat het onder andere om:

  • Subsidieregeling culturele basisinfrastructuur 2021–2024
  • Besluit aanwijzing ambtenaren Erfgoedinspectie als inspecteurs Erfgoedwet
  • Besluit aanwijzing wijze bekendmaken voorgenomen besluiten tot vervreemding cultuurgoed of verzameling
  • Besluit verlenen mandaat aan algemeen directeur Douane inzake uitvoer cultuurgoederen
  • Kaderregeling subsidies OCW, SZW en VWS
  • Regeling beheer rijkscollectie en subsidiëring museale instellingen

Wat staat er in de Erfgoedwet over roerend erfgoed?

De Erfgoedwet is opgedeeld in acht hoofdstukken. In zeven van deze hoofdstukken komt roerend erfgoed aan de orde:

Definities (hoofdstuk 1)

De Erfgoedwet start met een verklarende woordenlijst waarin onder andere is vastgelegd wat we verstaan onder cultuurgoederen, een beschermde verzameling, een ensemble of een college van staat.

[Tekst gaat verder onder de afbeelding]

Infographic met tekst: De Erfgoedwet: cultuurgoederen. Een cultuurgoed is een roerend object met kunst- of cultuurhistorische waarde zoals een schilderij of beeldhouwwerk. Waaronder de Beschermde cultuurgoederen of - verzamelingen (in privaat bezit) en waaronder de Museale cultuurgoederen van de Staat (= Rijkscollectie)
Beeld: RCE

Het beheer van collecties (hoofdstuk 2)

Hoofdstuk 2 bevat een opsomming van globaal geformuleerde normen waaraan beheerders van museale cultuurgoederen van de Staat (de rijkscollectie) zich moeten houden. De zorg voor de hele rijkscollectie is daarmee op uniforme wijze geregeld. Deze normen zijn uitgewerkt in de Regeling beheer rijkscollectie en subsidiëring museale instellingen. De normen kunnen inspiratie bieden aan eigenaren van andere omvangrijke en waardevolle collecties, zoals gemeenten en provincies.

Ook bevat dit hoofdstuk een explicitering van de rol van de Minister van OCW ten aanzien van de rijkscollectie. De Minister kan bijvoorbeeld musea aanwijzen als beheerder van de rijkscollectie. Ook kan zij objecten en collecties van hoge kwaliteit opnemen in de rijkscollectie in het geval een eigenaar er geen zorg voor kan dragen en ze voor Nederland verloren dreigen te gaan. Een voorwaarde is wel dat de eigenaar de objecten onbezwaard en zonder voorwaarden overdraagt.

[Tekst gaat verder onder de afbeelding]

Infographic met tekst: Beheer en behoud van de rijkscollectie. In de Erfgoedwet staat één geheel aan globaal geformuleerde normen. Beheerders van de rijkscollectie moeten zich daaraan houden. De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed ziet daarop toe.
Beeld: RCE

De aanwijzing als beschermd erfgoed (hoofdstuk 3)

In hoofdstuk 3 komen de aanwijzing van cultuurgoederen als beschermd erfgoed en de daarbij gehanteerde criteria aan de orde. Denk hierbij aan particuliere cultuurgoederen en ensembles. In dit hoofdstuk staat tevens dat provincies en gemeenten een erfgoedverordening kunnen vaststellen die ziet op het beheer en behoud van roerend en onroerend cultureel erfgoed dat van bijzonder belang is voor de betreffende provincie of gemeente.

De bescherming van erfgoed (hoofdstuk 4)

Hoofdstuk 4 richt zich tot eigenaren van erfgoed. Wat zijn de rechten en plichten van eigenaren van beschermde cultuurgoederen? Aan welke regels moeten overheden en publiekrechtelijke organisaties zich houden bij vervreemding van cultuurgoederen ? Hoe zit het met het uitvoeren van cultuurgoederen?

De internationale teruggave van cultuurgoederen (hoofdstuk 6)

De teruggave van cultuurgoederen die onrechtmatig hun land hebben verlaten is geregeld in hoofdstuk 6. Het gaat om teruggave op basis van verdragen van Unesco. Regels en afspraken over de teruggave van cultuurgoederen die geroofd zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog staan niet in de Erfgoedwet. Daar is apart restitutiebeleid voor.

Financiën (hoofdstuk 7)

In hoofdstuk 7 staan regels met betrekking tot de financiering van musea die rijkscollectie beheren. Meer hierover kunt u lezen op de website cultuursubsidie.nl. 

Handhaving en toezicht (hoofdstuk 8)

In hoofdstuk 8 staan de taken en bevoegdheden van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed opgesomd.Meer informatie staat op hun website.

Publicaties