Naar een vitaal landelijk gebied
In het landelijk gebied gebeurt veel tegelijkertijd: naast voedsel wordt er energie geproduceerd, natuur beheerd, gerecreëerd en er liggen CO2- en stikstofopgaven. Wanneer deze verschillende functies worden ingepast met respect voor de draagkracht en karakteristieken van het landschap, blijft een vitaal en herkenbaar landelijk gebied behouden.
Het Nederlandse landschap is zichtbare geschiedenis
Ons landschap verandert voortdurend. Het weerspiegelt historische en technische ontwikkelingen. In Noord-Holland ontstonden bijvoorbeeld door turfwinning talloze waterplassen. Door die droog te malen en in te polderen verdween vanaf de zeventiende eeuw het gevaar van overstroming. Met deze droogmakerijen veroverden windmolens zich een plek in het landschap. Zij waren onmisbaar voor het waterbeheer in droogmakerijen en polders. Daarnaast maakte de intrede van kunstmest, eind negentiende eeuw, het mogelijk een groot deel van de woeste zandgronden in Nederland alsnog te gebruiken als landbouwgrond. Dit veranderde het Nederlandse landschap ingrijpend. Heidevelden en bossen werden omgezet in grootschalige, rationeel verkavelde landbouwgrond: jonge heideontginningen.
Inzicht in de kenmerkende elementen
Wat bepaalt het karakter van het landschap? En hoe bouwen we logisch voort op de ontwikkeling van het landschap? Daarvoor is het belangrijk inzicht te hebben in de elementen die het specifieke karakter van het gebied dragen en hun onderlinge verband. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) biedt daarvoor de volgende hulpmiddelen:
- Panorama Landschap: regionale gebiedsindeling van Nederland met een korte beschrijving van het karakteristieke landschap en de bijhorende landschapselementen/structuurdragers.
- Gebiedsbiografieën: als basis voor ontwikkelingen in de leefomgeving leveren gebiedsbiografieën input voor ruimtelijke opgaven en omgevingsagenda’s.
- Agrarische kaartlagen in de Erfgoedatlas (Erfgoed per thema).
Ruimte voor landbouw en natuur
In het landelijk gebied staat in de komende decennia veel te gebeuren. De staat van de natuurgebieden in Nederland staat onder druk. Een samenhangend beleid van het rijk in samenwerking met provincies is hiervoor noodzakelijk. De RCE draagt bij aan dit beleid door te laten zien welke oplossingen cultureel erfgoed biedt bij de veranderingen. Dit doen we door projecten uit te (laten) voeren en opgedane kennis en lessen te delen met natuurbeheerders, agrarische organisaties en andere overheden. Daarnaast geeft de RCE, al dan niet in samenwerking met andere partijen en departementen, advies aan medeoverheden, professionals en bewoners over hoe deze kennis benut kan worden in bijvoorbeeld gebiedsprocessen.