Duurzame cultuurhistorie in Kampen

Een rapportage van de Erfgoedinspectie was aanleiding voor de gemeente Kampen om samen met Flexus AWC in actie te komen. Want de conclusie was dat de cultuurhistorische waarden van de binnenstad van Kampen onvoldoende waren onderzocht en onvoldoende in het beschermend instrumentarium van de gemeente verwerkt. Dit leidde tot de ‘Cultuurhistorische inventarisatie en waardenstelling historische binnenstad Kampen’.

Historische binnenstad als gebiedstype

‘Gemeenten zien ‘diversiteit’ vaak als belangrijkste karakteristiek van de cultuurhistorische waarde van hun historische binnensteden. Het resultaat van een eeuwenlang proces van continue ruimtelijke veranderingen,’ aldus Flexus AWC. In Kampen hield het bureau een pleidooi om de historische binnenstad eerder te beschouwen als een gebiedstype, met een eigen morfologie en ruimtelijke verschijningsvorm. Kampen is ontstaan aan de rivier de IJssel. Met zijn vroege bloei in de 14de eeuw is het een voorloper van de ontwikkeling van vele Hollandse steden. Het onderzoek naar deze pre-industriële stad - deels doorlopend in de modern-historische stad (1850-1940) - leidde tot gefundeerde aanbevelingen voor huidige ontwikkelingen en legde een stevige basis voor beleid. Tegelijkertijd maakte het een groot enthousiasme los bij de gemeenteambtenaren in Kampen en volgden ook andere gemeenten deze methodiek. De stad als trotse getuige van een rijke historie.

Verduurzamen cultuurhistorie

Hoe kunnen we cultuurhistorie duurzaam maken in een functioneel telkens veranderende stad? Marcel van Winsen (Flexus AWC): ‘De inventarisatie is gebiedsgericht opgezet; de samenhang van het pre-industriële stadsweefsel van Kampen vormt nadrukkelijk onderdeel van het onderzoek. We zien de gebouwen niet als 'losse' objecten, maar beschouwen ze altijd in samenhang met hun omgeving. Zo staat in onze systematiek niet de historische opeenvolging van ruimtelijke ontwikkelingen centraal, maar de meer elementaire historisch-ruimtelijke principes op alle schaalniveaus van de binnenstad. En dit leidt tot scherpe aanbevelingen voor de huidige praktijk.’ Bovengenoemde principes vormden de basis voor de aanbevelingen voor verdere ontwikkelingen van de binnenstad en kunnen eigentijdse ontwerpers een handvat bieden. Annelies Scholtz (gemeente Kampen): ‘Kampen was, als eerste gemeente die vanuit de morfologische structuur een inventarisatie en waardenstelling liet maken, een pionier. Het rapport is erg goed ontvangen binnen de erfgoedwereld en inmiddels hebben meer gemeenten deze methodiek gevolgd, waaronder Amersfoort en Meppel.’

"Kampen was, als eerste gemeente die vanuit de morfologische structuur een inventarisatie en waardenstelling liet maken, een pionier"

Publieksboek Binnen de Poorten

‘Parkeerproblemen, smalle stoepen en zo meer. Als je zelf in een historische stad woont en werkt, zie je vaak meer de nadelen in plaats van de bijzonderheid van de omgeving. Externe experts kunnen dan je ogen openen,’ vertelt Scholtz verder. ‘Na een lezing van Flexus AWC waren de Kampense ambtenaren laaiend enthousiast. Dit leidde tot een vertaling van het document in het publieksboek ‘Binnen de Poorten’, uitgegeven door de IJsselacademie. Daarnaast is de inventarisatie gebruikt als onderlegger voor de bescherming van historische waarden in het Bestemmingsplan Binnenstad.

Bewustwording unieke waarden binnenstad

Scholtz besluit: ‘De inventarisatie en het publieksboek hebben vooral bijgedragen aan bewustwording van de unieke waarden van de binnenstad van Kampen. Dit helpt om het unieke stratenpatroon en het goed bewaarde Middeleeuwse dakenlandschap op een goede manier te beschermen.’

Cultuurhistorische inventarisatie en waardenstelling historische binnenstad

De ‘Cultuurhistorische inventarisatie en waardenstelling historische binnenstad Kampen’ geeft een beknopt overzicht van de hoofdkwaliteiten en ontwikkelingsgeschiedenis van de historische binnenstad, bevat een onderzoek naar de historisch-ruimtelijke principes, een cultuurhistorische waarderingskaart en een set aan concrete beleidsaanbevelingen.