Ga direct naar inhoud

Participatie en de Omgevingswet

De Omgevingswet gaat uit van participatie: belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen) in een vroegtijdig stadium betrekken bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit.

Erfgoed als bouwsteen voor participatie

Het historische verhaal van een gemeente is bij uitstek een goede manier om bewoners bij de omgevingsvisie te betrekken. Iedereen heeft immers een beeld van de kernkwaliteiten van de eigen leefomgeving; daar kun je samen een gesprek over voeren.

Kernkwaliteiten zijn herkenbare eigenschappen van een gebied. Denk aan:

  • een karakteristiek uitgestrekt agrarisch landschap;
  • een historische stadskern of de aanwezigheid van water;
  • immateriële waarden die te maken hebben met beleving, zoals rust, levendigheid en sociale kwaliteit.

Deze kwaliteiten zijn niet neutraal, maar hebben te maken met de waardering die mensen voor hun leefomgeving hebben.

Hulpmiddelen voor participatie

Erfgoed inzetten als participatie instrument kan bijvoorbeeld met behulp van een tijdlijn, landschapsbiografie of thema's en kaarten.

Weergave ut de Tijdlijn Nederland Waterland. Te zien is een beeld van romeins watermanagement.
Een weergave van de Tijdlijn Nederland Waterland. Hier is te zien hoe de Romeinen vroeger omgingen met water.

Tijdlijn van het gebied

Een goede manier om het verhaal en de kernkwaliteiten van een gemeente in beeld te brengen is een tijdlijn. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft al een aantal tijdlijnen opgesteld die aan de hand van thema’s – zoals energietransitie en water – de ontwikkeling van het Nederlandse cultuurlandschap in beeld brengen. Ook plaatsen ze actuele ruimtelijke opgaven in een historisch perspectief.

Bekijk de 4 thematische tijdlijnen

Landschapsbiografie Nationaal Park NLDelta Biesbosch-Haringvliet
Cover van de Landschapsbiografie Nationaal Park NLDelta Biesbosch-Haringvliet

Landschapsbiografie

Een landschapsbiografie (ook wel 'gebiedsbiografie') laat zien hoe een gebied zich heeft ontwikkeld en levert inhoudelijke input voor omgevingsvisies. Landschap behelst niet alleen archeologie, historische geografie en historische bouwkunde, maar bijvoorbeeld ook aardkunde, historische ecologie en plaatsnaamkunde. Al deze vakgebieden vormen lagen. En al die lagen zijn nodig om verbanden en patronen te ontrafelen en te begrijpen.

Een landschapsbiografie is een vehikel voor de gemeente om vorm te geven aan participatie. Bewoners beschikken immers over een schat aan kennis over de geschiedenis, de cultuurhistorische waarden en de met het landschap verbonden verhalen. Bewoners kunnen ook participeren in het tweede stadium waarin het onderzoek (de landschapsbiografie) wordt vertaald in visievorming en beleid. Hoe waarderen zij hun leefomgeving en wat vinden ze belangrijk?

Lees meer over de landschapsbiografie in de publicaties Landschapsbiografie in de gemeentelijke omgevingsvisie en Gebiedsbiografie als basis voor ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving.

Detail van cultuurhistorische kaart Cultgis van de omgeving Loosdrecht
Detail van de cultuurhistorische kaart Cultgis, omgeving Loosdrecht.

Thema’s en kaarten

Het kan daarnaast zinvol zijn om het grote verhaal te vertellen aan de hand van thema’s, zoals agrarisch landschap, stedelijke uitbreidingen, militair landschap, etc. Ook cultuurhistorische kaarten bieden inspiratie, omdat ze zowel beeldend als informatief zijn. Daarvoor zijn diverse bronnen, kaarten, kennisdossiers en publicaties beschikbaar.

Proces van participatie

Voor de omgevingsvisie moet de gemeente of provincie participatie organiseren via de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Belanghebbenden hebben dan de mogelijkheid om vooraf het ontwerp-besluit in te zien en hierop te reageren. Het bevoegde gezag geeft bij het besluit aan hoe de omgeving is betrokken bij de voorbereiding en wat de resultaten daarvan zijn (motiveringsplicht). Lokale overheden kunnen dit proces - naast wat de wet verplicht stelt – zelf inrichten, samen met bewoners, bedrijven en andere betrokkenen.

Het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) biedt online informatie over wat overheden rond participatie moeten regelen, inclusief handreikingen en werkvormen.

Publicaties