RCE biedt handreiking om erfgoed te positioneren in ruimtelijke opgaven

Op vrijdag 9 december overhandigde Arjan de Zeeuw, directeur Kennis & Advies bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de handreiking Transformeren met cultureel erfgoed aan Metta Streefkerk, directeur Vastgoed­organisatie bij de gemeente Utrecht. Deze handreiking geeft inzicht in de wijze waarop een transformatie­kader kan worden opgesteld. Transformatie­kaders helpen partijen die betrokken zijn bij ruimtelijke opgaven om erfgoed vroegtijdig mee te nemen in het transformatie­proces en samen te werken. Dit draagt bij aan een integraal ontwerp met hoge omgevings­kwaliteit waarin cultureel erfgoed goed is geborgd.

[Tekst gaat verder onder de afbeelding]

Arjan de Zeeuw overhandigt de handreiking Transformeren met cultureel erfgoed aan Metta Streefkerk.

Uniforme aanpak met vrije ruimte

In de praktijk wordt al veel met transformatie­kaders gewerkt. Deze documenten voldoen niet altijd aan de gewenste kwaliteit en scherpte. Zo constateerde advies­bureau SteenhuisMeurs, dat samen met de RCE verschillende transformatiekaders onder de loep nam. De handreiking waarvoor SteenhuisMeurs samen met de RCE het initiatief nam, en die met medewerking van andere overheden en advies­bureaus is opgesteld, moet hier meer richting aan geven. Het document beschrijft een uniforme aanpak, die voor iedere locatie een eigen invulling kan krijgen. Een aantal voorbeelden van transformatie­kaders uit onder andere Eindhoven, Rotterdam en Utrecht, dienen daarbij als inspiratie voor opstellers van toekomstige kaders.

Gemeente als regisseur van ruimtelijke processen

Bij gebiedsontwikkelingen waar erfgoed een belangrijke rol speelt zijn veel partijen betrokken.  bijvoorbeeld een projectontwikkelaar, eigenaar, ontwerper en gemeente. Gemeenten hebben daarbij een belangrijke rol als regisseur van ruimtelijke processen en zijn bij uitstek de partij die visies en belangen bij elkaar kan brengen. De handreiking Transformeren met cultureel erfgoed helpt om met alle partijen zo vroeg mogelijk in het proces samen te werken met gedeelde uitgangspunten, met cultureel erfgoed als vertrekpunt voor de toekomstige ontwikkeling. Het transformatiekader kan in het proces worden ingezet als inspiratiedocument, afsprakendocument in het integrale plan- en besluitvormingsproces of als sturend en kaderstellend document.

Erfgoed voor de Toekomst

Arjan de Zeeuw onderstreept het belang van vroegtijdig nadenken over de inpassing van cultureel erfgoed in ruimtelijke opgaven:

“Ik zie het transformatie­kader als praktisch instrument om aan de voorkant van het proces met betrokkenen de wezenlijke identiteit en geschiedenis van een gebied te definiëren. Wat maakt een plek bijzonder? Hoe kun je de historische betekenis en het aanwezige erfgoed inzetten als ingrediënt voor het ontwerpen aan de toekomst? Door de bestaande kwaliteit van cultureel erfgoed te verbinden aan ontwerp­kwaliteit, wordt inspiratie geboden aan gebieds­ontwikkelingen, waar het fijn is om te wonen of te werken. De RCE wil in het netwerk van ontwerpers, erfgoed specialisten, initiatief­nemers en overheden handreiking bieden om erfgoed en ontwerp te positioneren bij de grote verbouwing van Nederland.”

Alle lagen inpassen

Metta Streefkerk, directeur Vastgoedorganisatie gemeente Utrecht, over transformaties van Utrechtse monumentenlocaties:

“Utrecht heeft ongeveer 200 monumenten in bezit. We werken al jaren aan transformaties van die locaties om ze zo toegankelijk mogelijk te maken. Regelmatig adviseert de Rijksdienst daarover. Een mooi recent voorbeeld is Fort De Gagel dat helemaal is gerenoveerd, met als sluitstuk groen aanplanting: 30 bomen en 600 beukenhaagjes. Erfgoed moet toegankelijk zijn en in de buurt passen, langzaam transformeren en de juiste dingen beetpakken. We willen in Utrecht alle lagen inpassen met respect voor het monumentaal karakter. Het lukt ons als gemeente hier en daar al behoorlijk goed om erfgoed, stedenbouw, groen en mobiliteit te integreren met erfgoed als uitgangspunt. Het transformatie­kader gaat ons nog meer helpen, met de verdichtings- en energietransitie opgaven die er nog aan komen.”

Nederland in ontwikkeling

Nederland verandert. De komende jaren spelen de transitieopgaven waar ons land voor staat een belangrijke rol in ons ruimtelijk beleid. De RCE zet zich met toepasbare kennis en praktische tools in om de positie van erfgoed daarin steeds beter te verankeren.

De handreiking Transformeren met cultureel erfgoed. Handreiking voor het opstellen van transformatiekaders is te downloaden via onze website.