Beeldbrekers – biculturele jongeren betrekken bij erfgoed
Het Van Gogh Museum in Amsterdam wil relevant zijn én blijven voor iedereen. Het museum is daarom bezig inclusiever te worden, in de hoop meer aansluiting te vinden bij een nieuwe generatie museumbezoekers. In het bijzonder jongvolwassenen met een biculturele achtergrond. Het museum is ervan overtuigd dat de erfenis van de beroemde schilder van betekenis kan zijn voor álle Nederlanders. Is het niet vanwege zijn penseelvoering, dan toch vanwege zijn levensverhaal. De ‘Beeldbrekers’ helpen het museum in het leggen van de verbinding. Zij brengen de museummedewerkers nieuwe inzichten en nemen zelf nieuwe vaardigheden mee naar huis.
Bestaande beelden breken
Martin van Engel is programmamanager van ‘Van Gogh verbindt’, een onderzoekstraject van het Van Gogh Museum. Het museum merkte dat de bezoekers vaak geen afspiegeling waren van de multiculturele stad, terwijl het voor iedereen toegankelijk wil zijn. Om relevanter te worden voor de bezoeker van nu werd er een permanente denktank opgezet: de Beeldbrekers. Deze denktank bestaat uit jongvolwassen studenten en professionals tussen de 18 en 30 jaar oud met een biculturele achtergrond. Zij zetten hun perspectieven en expertises in om het Van Gogh Museum diverser én toegankelijker te maken voor multiculturele jongeren. Van Engel denkt dat sommige van deze jongeren zich in het huidige politieke klimaat minder thuis voelen in Nederland, laat staan zich verbonden voelen met een nationaal icoon als Vincent van Gogh en zijn kunstwerken. “We stelden onszelf de vraag: ‘Hoe kunnen wij als vertegenwoordiger van belangrijk Nederlands erfgoed eraan bijdragen dat zij zich wél meer thuis voelen in ons museum?’”
“We willen bestaande beelden breken, om samen nieuwe op te bouwen.”
Ghyslaine Tromp is coördinator van de Beeldbrekers, als schakel tussen de denktank en collega’s in het Van Gogh Museum. De jongvolwassenen doen van alles in het museum. Ze denken mee over nieuwe partners of samenwerkingen, geven rondleidingen, zijn betrokken bij vacatures en werken mee aan tentoonstellingen en collectiepresentaties. Van hun collega’s in het museum krijgen ze training en tips. De Beeldbrekers zijn op hun beurt een klankbord voor collega’s en worden vaak betrokken in brainstorms. Ze leren collega’s hun blinde vlekken kennen. “We willen bestaande beelden breken, om samen nieuwe op te bouwen”, vertelt Tromp. Regelmatig komen de Beeldbrekers met eigen ideeën. Zo heeft één Beeldbreker T-shirts ontworpen voor medewerkers van het Van Gogh, die ze tijdens Museumnacht 2019 konden dragen. Een andere Beeldbreker nam jongeren uit zijn buurt mee naar het museum, vertelt Tromp: “Hij is jongerenwerker en op een dag kwam hij met een groep jongens om een rondleiding te geven. Ze vonden het verhaal van Vincent van Gogh heel interessant. Hoe ‘normaal’ hij eigenlijk was en hoe inspirerend zijn doorzettingsvermogen was.”
De raakvlakken met Vincent van Gogh
“Het Van Gogh is een museum met werk van Vincent van Gogh en zijn tijdgenoten. We zijn daarom vaak niet zo vrij om werk van kunstenaars met een andere culturele achtergrond tentoon te stellen”, vertelt Tromp. Maar het levensverhaal van de schilder raakt een snaar bij jongvolwassenen. Jongeren zien veel raakvlakken met hun eigen leven en dat van Van Gogh. “Ik denk dat zijn leven heel toegankelijk is en veel mensen aanspreekt. Vooral als je dieper ingaat op de strijd die hij heeft gekend. Dat hij een autodidact was en dat hij het niet altijd even breed had.”
De Beeldbrekers geven rondleidingen in het museum vanuit hun eigen perspectief, waardoor ruimte voor dialoog ontstaat. Door de focus op het leven van de schilder worden bezoekers aangemoedigd te vertellen over hun eigen strijd en leven. Zo komen er verschillende soorten gesprekken op gang. Het verhaal en de kunst van Vincent van Gogh wordt zo ook gebruikt om jongeren zelf aan het woord te laten. Van Engel hoopt dat de Beeldbrekers eraan kunnen bijdragen dat jongeren zich sociaal meer betrokken voelen. Tromp wil laten zien dat dit Nederlands erfgoed van iedereen is: “Hoe mooi het is en hoeveel meerwaarde het eigenlijk heeft.”
Waarom passen de Beeldbrekers bij het Verdrag van Faro?
Het Verdrag van Faro benadrukt het belang van cultureel erfgoed en deelname door de samenleving. Het Van Gogh Museum wil haar collectie en het verhaal van Vincent van Gogh met zo veel mogelijk mensen delen en wil inclusiever worden, in de hoop te groeien naar een plek waarin iedereen zich thuis voelt. De Beeldbrekers betrekken op verschillende manieren jongvolwassenen met een biculturele achtergrond bij Nederlands erfgoed. Het Van Gogh Museum plaatst de jongvolwassenen centraal door mét de doelgroep samen te werken en te programmeren, in plaats van voor hen. Met als resultaat dat jongeren met een biculturele achtergrond zich hopelijk meer gehoord en verbonden voelen met Nederlands cultureel erfgoed.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Faro
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ziet projecten en initiatieven als de Beeldbrekers als voorbeeld van de Faro-werkwijze. Het Verdrag van Faro stelt niet het erfgoed maar de mens centraal en draagt als titel 'de waarde van erfgoed voor de samenleving'. De RCE is van mening dat participatie en initiatieven uit de samenleving een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk moeten zijn.