Museumweek 2020, blog 4: Onderdrukking, verzet en bevrijding in glas-in-lood
Weblog
Van 20 tot 26 april is het Nationale Museumweek. Ook wij brengen een ode aan het thema van de Museumweek: 75 jaar culturele vrijheid. In 6 blogs nemen onze specialisten u mee in hun kijk op een museumobject dat als onderwerp vrijheid of bevrijding heeft.
Collega Simone Vermaat vertelt vandaag over het ontstaan van het bijzondere glas-inloodraam van Marius de Leeuw.
De opdracht voor de deelnemers aan de ‘wedstrijd monumentale en versierende kunsten’ voor de Prix de Rome in 1947 liet aan duidelijkheid niets te wensen over. ‘Ontwerp een glas-in-loodraam voor een herdenkingsruimte op een erebegraafplaats; een compositie voorstellende onderdrukking, verzet en bevrijding, waarbij het accent op bevrijding moet liggen’. Gevraagd werd een schetsontwerp en een karton op ware grote (320 x 250 cm). Het was niet verwonderlijk dat de jury juist deze opdracht gaf aan de deelnemers. In naoorlogs Nederland werden er overal oorlogs- en herdenkingsmonumenten opgericht. Juist in de economisch schrale jaren vlak na de oorlog vormden de gestage stroom van herdenkingsopdrachten voor veel kunstenaars de basis van hun bestaan.
Winnaar Prix de Rome 1947
De jury was zeer onder de indruk van de compositie die de Bossche kunstenaar Marius de Leeuw (1915-2000) inleverde. Onderdrukking en verzet werden door de kunstenaar verbeeld in de gevallene onderin, die door de twee mensfiguren links beweend wordt en de krijger/soldaat die rechts van hen staat. De duiven, die klapwiekend opstijgen naar de triomferende Godin van de Vrede, symboliseren de bevrijding. De Leeuw won de gouden medaille en dit betekende een vliegende start van zijn carrière als monumentaal kunstenaar. Hij kreeg veel opdrachten voor glas-in-loodramen, mozaïeken, sgrafitto’s en muurschilderingen, vooral in het zuiden van Nederland.
60 jaar later pas te bezichtigen
De Leeuw ‘s ontwerp voor het winnende raam werd echter nooit uitgevoerd en door hem eigenlijk als verloren beschouwd. Enkele jaren na zijn overlijden werden het karton en de schetsen teruggevonden in de collectie van de Rijksacademie. Bijna zestig jaar na de Prix de Rome wedstijd werd het raam in 2005 alsnog uitgevoerd en geplaatst of, zo u wilt, ‘bevrijdt’. Het is te bewonderen in het Koning Willem 1 College in Den Bosch.
De voorstudie van dit glas-in-loodraam, waaronder een aantal schetsen, is terug te vinden op collectienederland.nl.
Simone Vermaat
Conservator Rijkscollectie