Een naargeestige wereld
Weblog
In de buurt van de Spaanse trappen in Rome hangt een gevelplaquette voor hem en in Sint-Petersburg staat zijn standbeeld, hij woonde jaren in Parijs, zwierf daarna door heel Europa en bezocht Jeruzalem om verlossing te zoeken voor zijn zonden: Nicolaj Gogol, auteur van onder andere De neus, Dagboek van een krankzinnige en Dode zielen. Hij werd geboren in Oekraïne (1809) en stierf – geestelijk totaal ontredderd – in Moskou (1852).
De autodidactische kunstschilder en graficus Ad Gerritsen maakte dit portret van hem. Hij werkte geregeld naar foto’s en voor dit portret nam hij een fotografische prent van Gogol uit omstreeks 1885 uit de Encyclopedia Britannica als voorbeeld. De lichtval op het haar, de scherpe scheiding, de overjas met de donkere halsdoek, het net zichtbare stukje witte hemd en de knopen op de jas nam hij letterlijk over. De Rijksdienst heeft 172 kunstwerken van Gerritsen, aankopen en werken die via de Beeldende Kunstenaarsregeling zijn verworven, waaronder dit schilderij.
Gerritsen had een voorliefde voor mensen die aan de rafelranden van de maatschappij leefden: psychiatrische patiënten, misdadigers, eenzame figuren. Zo moet ook zijn belangstelling voor Gogol worden uitgelegd: een van Ruslands grootste prozaschrijvers, maar een tragische figuur, onberekenbaar, chaotisch, eeuwig op de vlucht voor zichzelf en het leven. Misschien moet men in deze oorlogstijden zijn korte verhaal Hoe Ivan Ivanovitsj ruzie kreeg met Ivan Nikiforovitsj weer eens lezen met de beroemde slotzin: ‘Het is naargeestig, beste mensen, in de wereld.’