Hier vergader(d)en onze volksvertegenwoordigers
Weblog
Van 14 tot en met 16 maart gaat Nederland naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Maar waar gaan de nieuw gekozen volksvertegenwoordigers straks aan de slag? En waar zetelden hun voorgangers?
Al eeuwenlang hebben raadhuizen (stadhuizen of gemeentehuizen) een centrale functie in dorpen en steden. Historische raadhuizen zijn, met hun representatieve architectuur en talloze symbolische verwijzingen, vaak vooral een uitdrukking van de stedelijke macht en welvaart. Vanaf het einde van de negentiende eeuw kregen raadhuizen steeds meer een dienstverlenende functie. Door het alsmaar groeiende gemeentelijke takenpakket en ambtenarenapparaat werden er andere eisen aan de gebouwen gesteld. Ze werden groter en toegankelijker voor burgers gemaakt. Tijdens het Interbellum werden veel nieuwe gemeentehuizen gebouwd. Vanaf de jaren ’60 beginnen ze steeds meer op moderne kantoorgebouwen te lijken.
Door andere gebruikseisen en gemeentelijke herindelingen verplaatsen de gemeentelijke overheden zich steeds meer naar nieuwe stadskantoren. Vaak doen de historische raadhuizen nog dienst als raadzaal of ceremonieel decor voor speciale gelegenheden. Er zijn ook goede voorbeelden van herbestemming of de inpassing van het oude raadhuis in een groter nieuwbouwcomplex. Hiermee wordt het markante, beeldbepalende gebouwtype in de Nederlandse stads-en dorpscentra behouden.
De architectuurhistorici van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed hebben ter gelegenheid van de gemeenteraadsverkiezingen een aantal bijzondere gemeentelijke raadzalen op een rij gezet.
1. Leiden
Nadat in een ijskoude winternacht in 1929 het eeuwenoude stadhuis van Leiden was afgebrand kreeg architect C.J. Blaauw in 1934 de opdracht om een nieuw stadhuis te ontwerpen. Dit nieuwe stadhuis werd een waar ‘Gesamtkunstwerk’. Blaauw ontwierp zowel het exterieur als het interieur, het meubilair en de stoffering en betrok vele eigentijdse kunstenaars voor de decoratie en afwerking.
De nieuwe raadzaal kreeg een zeer monumentaal karakter. Dit wordt benadrukt door het hoge tongewelf met cassetteplafond. Voor de afwerking van het interieur en het meubilair werden luxe materialen gebruikt zoals Riopallisander en leer. De wanden werden voorzien van moderne wandkleden van kunstenaar Chris de Moor.
De raadzaal, die nog grotendeels in oorspronkelijke staat verkeert, wordt op dit moment gerestaureerd. Zorgvuldig worden de wandkleden schoongemaakt, de originele stoelen voorzien van nieuwe bekleding en moderne communicatiemiddelen onzichtbaar weggewerkt. Nog even en dan kan de nieuwe Leidse gemeenteraad de prachtig gerestaureerde raadzaal in gebruik nemen.
2. Oude IJsselstreek
Langs de rivier de Oude IJssel bij Ulft ontstond door de aanwezigheid van ijzerhoudende grond (oer) al vroeg een centrum voor ijzerindustrie. De eerste ijzerhut uit 1754, een hoogoven waarmee men ijzeroer smolt, werd vooral gebruikt voor de productie van kanonskogels en haardplaten. Vanaf 1774 kwamen de families Diepenbrock en Reigers in beeld. Het bedrijf ging verder onder de naam Diepenbrock en Reigers te Ulft, afgekort tot DRU.
[De tekst gaat verder onder de foto]
DRU was 250 jaar de drijvende kracht achter ijzerproducten als kachels, pannen en badkuipen. In 1973 stopte de gieterij en in 2003 werden ook de overige bedrijfsactiviteiten in Ulft neergelegd. Wat achterbleef was een indrukwekkend industrieel complex. Een aantal relicten is behouden als rijksmonument en herbestemd voor wonen, werken en cultuur.
De raadzaal van de gemeente Oude IJsselstreek bevindt zich niet in het gemeentehuis in Gendringen maar in de DRU Cultuurfabriek in Ulft. Dit voormalige portiersgebouw van de ijzergieterij is een van de oudste delen van het DRU-complex en bestaat eigenlijk uit 7 gebouwen aan elkaar: de portiersruimte, het schaftlokaal, magazijnen voor de mallen, de eerste emailleerafdeling, een wasruimte en de eerste stamperij. In 2009 werd dit gebouw herbestemd tot cultuurfabriek met onder andere een restaurant, theaterzaal, poppodium, bibliotheek, muziekschool en meer. Ook de raadzaal is hier gerealiseerd. De ruimte is multifunctioneel en kan zo worden ingezet als dansvloer, beurs of yogaruimte. Het meubilair wordt voor iedere vergadering opnieuw opgebouwd in de ruimte, inclusief sprekerspodium en de podia voor publiek en raad.
3. Borsele
Dat het aandragen van passende nieuwe functies voor agrarisch erfgoed creativiteit vergt, dat weet men in de gemeente Borsele maar al te goed. In de jaren 60 van de vorige eeuw verloor de boerderij tegenover het gemeentehuis van Heinkenszand zijn agrarisch gebruik. Maar inmiddels fungeert de markante zwarte schuur alweer 20 jaar als raadzaal. En er kan worden getrouwd. De boerderij volgt het type dat gebruikelijk is in de streek. Het bakstenen woonhuis is versierd met geglazuurd metselwerk en de grote zwarte schuur heeft hoge deuren aan de straatkant. Hier konden wagens naar binnen rijden.
Met de herbestemming tot raadzaal kreeg het rijksmonument een nieuwe toekomst. Architectenbureau Bedaux de Brouwer keek naar wat belangrijk was om de sfeer van het monument te behouden. Van buiten bleven het dak en de zwarte gepotdekselde wanden van de schuur gesloten. Van binnen zijn moderne zalen ingericht met behoud van de ruimtelijkheid van de grote open schuur. Er is zicht tot aan de nok van de kap en de houtconstructie bepaalt nog altijd het beeld.
4. Rotterdam
De Rotterdamse gemeenteraad vergadert al ruim honderd jaar in de monumentale raadzaal op de eerste verdieping van het stadhuis aan de Coolsingel. Het is gebouwd tussen 1914 en 1920 naar ontwerp van architect Henri Evers. Een groot aantal beeldend kunstenaars droeg bij aan de verfraaiing van het stadhuis in de vorm van onder meer gevel- en standbeelden en interieurafwerkingen.
[De tekst gaat verder onder de foto]
In de raadzaal wordt de sfeer bepaald door de rijkdom aan materialen en de zorgvuldige vormgeving. Boven de ingang bevindt zich een publiekstribune die wordt gedragen door rood marmeren zuilen. De wanden zijn voorzien van eikenhouten lambriseringen. Daarboven bevinden zich wandschilderingen van Marius Richters die bedrijvigheid in de haven tonen. Aan het cassettenplafond van palissander- en eikenhout hangen acht lichtkronen.
Zes jaar geleden is de raadzaal grondig gerenoveerd. Aanleiding was de verbetering van het comfort, de klimaatbeheersing en inpassing van audiovisuele installaties. Daarbij is ook de oorspronkelijke heldere structuur weer zichtbaar gemaakt. De chique uitstraling is versterkt door subtiele accenten en kwalitatieve toevoegingen, zoals behang met Jugendstil-achtig bloemenmotief en details van gebronsd messing. Op de vloer kwam nieuw tapijt met typisch Rotterdamse iconen als hijskranen en containerschepen. Zo is deze historische raadzaal nog steeds een prachtige plek om te werken aan de toekomst van de stad.
5. Hilversum
Een prachtig voorbeeld van een raadszaal die onderdeel is van een gesamtkunstwerk is die van de gemeente Hilversum. De zaal behoort tot het raadhuis dat in 1927–1931 gebouwd werd naar ontwerp van gemeentearchitect W.M. Dudok in kubistisch-expressionistische trant.
[De tekst gaat verder onder de foto]
De raadszaal draagt nadrukkelijk de signatuur van Dudok. Het ontwerp van het meubilair is namelijk ook van zijn hand. De zaal heeft aan de lange noordzijde een goudkleurig betegelde nis waarin op een marmeren podium tafels en stoelen voor de burgemeester en wethouders staan opgesteld. Raadsleden krijgen een plek voor het podium. Aan beide korte zijden van de zaal zijn tribunes met eiken borstweringen voor pers en publiek. De lange wanden zijn met groen/goud zijde bekleed. Boven de burgermeestersstoel, die is voorzien van het gemeentewapen, bevindt zich een klok, uitgevoerd in goud, rood en zwart. Om de representativiteit van de ruimte te benadrukken is de vloer in wit marmer gelegd.
Opvallend is dat in het gevelontwerp van het raadhuis slechts met moeite is af te lezen wat binnenin gebeurt. Zo is de raadzaal, gelegen op de eerste verdieping aan de zuidzijde van het raadhuis (aan de vijverkant) grotendeels verhuld achter een bakstenen gevel met balkon.
6. Franeker
Friesland; provincie van 11 steden en even zovele stadhuizen. Maar ook de plek die ooit een veelvoud aan ‘grietenijen’ kende, de Friese voorlopers van de latere gemeentes. Bestuursgebouwen zijn er in soorten en maten, maar de pronkjuwelen van de provincie zijn de stadhuizen van Franeker en Bolsward gebouwd in de hun kenmerkende (Friese) renaissancestijl.
[De tekst gaat verder onder de foto]
De bouw van het Franeker stadhuis startte in 1591, mogelijk naar ontwerp van stadsbouwmeester Pieter Augustinusz. Ens. De ontwerper heeft de ligging op een hoek goed benut door overhoeks twee trapgevels toe te passen en een pontificale toren. Het metselwerk wordt verlevendigd door natuursteen. In 1760 werd dit stadhuis uitgebreid met een nieuwe vleugel. Hierin bevindt zich de ‘Grote Zaal’, later de raadszaal. De wanden van de raadzaal zijn omstreeks 1764 bekleed met kostbare goudleren behangsels. Deze bestaan uit een reeks aan elkaar genaaide verticale banen, elk gedecoreerd met een asymmetrisch patroon met gekrulde ranken, cartouches en bloemtakken. Daartussen zijn onder meer een grote met bloemen gevulde tuinvaas en een water spuwende dolfijn te zien.
Franeker, tegenwoordig bestuurscentrum van de gemeente Waadhoeke, heeft inmiddels op een andere locatie een nieuw gemeentehuis. De oude raadzaal dient nu nog als trouwzaal.
7. Weesp
Het was op 19 februari jl. precies 250 jaar geleden dat met een zilveren troffel de eerste steen van het nieuwe Stadhuis van Weesp werd gelegd. Een optreden met waldhoorns maakte deze aangelegenheid extra feestelijk. De tot dan toe vrij onbekende Amsterdamse stucdecorateur en architect Jacob Otten Husly tekende voor het ontwerp en de bouw. Hij ontwierp het gebouw in Lodewijk XVI-stijl. Aan de buitenkant oogt het gebouw met zijn strakke lijnen vrij sober. Binnen zijn de belangrijke ruimtes als de burgerzaal en de raadszaal (Schepenzaal) rijk versierd met stucwerk, houtsnijwerk en een marmeren schouw. Tegelijk met de bouw werd ook het meubilair van de tegenwoordige raadszaal ontworpen.
Na vier jaar was het bouwwerk in 1776 voltooid. Het is bijzonder dat sinds die tijd het stadsbestuur van Weesp heeft vergaderd in de raadszaal, de vroegere Schepenzaal. Aan het interieur is nooit iets veranderd. Binnenkort wordt dit tijdperk afgesloten want op 24 maart 2022 fuseert Weesp met Amsterdam. Hierna gaat de raadszaal mogelijk dienst doen voor vergaderingen van het nieuwe stadsdeelbestuur.
