Van documentatie aan dek tot een duik in het verleden
Weblog
Van 5 juni tot en met 28 juli doet de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzoek naar het scheepswrak Burgzand Noord 9 op de Waddenzee. Tijdens dit project wordt samengewerkt met onderwaterarcheologen van Vestigia en Baars-Cipro. Dit is de tweede van in totaal vier blogs over het onderzoek, dit maal geschreven door de studenten die actief zijn op het werkschip en in museum Kaap Skil.
Vondstadministratie
Terwijl de duikers onderwater het wrak in kaart aan het brengen zijn, staan wij op het werkschip, klaar om een belangrijke taak uit te voeren. Vanaf het dek wordt er namelijk voor gezorgd dat de vondsten die zijn opgedoken op de juiste manier worden gedocumenteerd. Zonder goede documentatie zouden deze artefacten in een later stadium van het onderzoek niet meer in de juiste context geplaatst kunnen worden, waardoor een groot deel van de kennis over de vindplaats verloren zou gaan… een belangrijke taak dus!
Het documentatieproces van de vondsten wordt uitgevoerd met behulp van een geografisch informatiesysteem (GIS). Hiermee kunnen de duikers digitaal aangeven waar ze een ontdekking hebben gedaan, door simpelweg een punt op de overzichtstekening van het wrak te zetten. Vervolgens wordt aan elke vondst een uniek vondstnummer toegewezen, terwijl alle relevante informatie over heb object wordt genoteerd in de vondstdatabase.
3D-model
Naast het documenteren van de vondsten wordt het losse scheepshout wat omhoog is gekomen gescand met een laserscanner, de Artec Leo, om zo een 3D-model te maken. Met deze handheld scanner wordt er om het object heengelopen zodat er direct een 3D-model ontstaat. Het mooie van deze techniek is dat gebroken objecten digitaal weer aan elkaar geplakt kunnen worden, waardoor er een nog completer beeld ontstaat.
Archeolab
Het onderzoek gaat verder in het Archeolab van museum Kaap Skil, waar wij iedere woensdag te vinden zijn. Hier krijgen we de taak om de vondsten uit de Burgzand Noord 9 (BZN 9) nader te onderzoeken. Hierbij worden de objecten grondig bekeken waarna vaak een klein literatuuronderzoek volgt om de achtergrond van de vondst te achterhalen. Deze materiaalonderzoeken dragen bij aan het stap voor stap onthullen van het verhaal van het scheepwrak. Verder maken we prachtige 3D-scans van bijzondere of fragiele vondsten, zodat deze digitaal zijn vereeuwigd. Ook bijzondere objecten van dit wrak die gevonden zijn door Texelse sportduikers, worden op deze manier vastgelegd.
In het Archeolab staan we ook klaar om vragen te beantwoorden en vondsten uit de BZN 9 te presenteren aan nieuwsgierige bezoekers van het museum. Regelmatig komen bezoekers van het museum langs bij het Archeolab om te praten over de opgraving van de BZN 9 (ook wel bekend als het tweekanonnenwrak) en om meer te weten te komen over het archeologisch onderwateronderzoek. Wij leggen graag uit hoe zo’n opgraving onderwater precies in zijn werk gaat en waarom dit soort onderzoek zo ontzettend belangrijk is. Tijdens de gespreken tonen we ook enthousiast verschillende vondsten die afkomstig zijn uit het scheepswrak.
Een duik in het verleden
Terwijl de duikers onderwater gestaag doorgaan met het blootleggen van het scheepswrak zijn wij bezig om de archeologische vondsten te documenteren, te onderzoeken en te delen met het publiek. We kregen echter zelf ook de kans een kijkje te nemen onderwater. Toen de stroming zwak was en het zicht goed, werden we meegenomen voor een rondleiding over het wrak. Aangezien we al ervaring hebben met duiken, was dit een waardevolle aanvulling op de stage. Het is enorm bijzonder om oog in oog te staan met een scheepwrak dat al eeuwen op de bodem van de zee rust.
De duikervaring bood ook een waardevol inzicht in de uitdagende taak van de onderwaterarcheologen. Zoals eerder vermeld, hadden wij relatief goed zicht toen de duik naar wrak werd gemaakt, wat neerkwam op ongeveer 1 tot 1,5 meter. In werkelijkheid kan het zicht veel slechter zijn wanneer de professionele duikers het water ingaan, vaak zelfs beperkt tot 20 centimeter en dan nog gecombineerd met een sterke stroming waardoor het werken onderwater allesbehalve makkelijk is. Onder deze omstandigheden dienen de archeologen de vaak moeilijk te herkennen scheepsonderdelen te ontrafelen. Het is aan de duikers om als meesters van onderwater-mikado het wrak te ontrafelen.
De RCE zet zich in voor het onderzoek naar en de instandhouding van het meest relevante Nederlandse maritiem-archeologische erfgoed, waar ook ter wereld. In een tijd waarin onze leefomgeving immer in ontwikkeling is, is het ons doel te zorgen voor een goede inbedding van de zorg voor dit inspirerende, maar kwetsbare bodemarchief. We doen dit in nauwe samenwerking met overheden, musea, onderwijsinstellingen, initiatiefnemers, de archeologische markt en vrijwilligers in de archeologie.