Loodisotopenproject bronstijd
Om meer te weten te komen over metaalcirculatie en uitwisselingsnetwerken in de bronstijd (2000-800 v. Chr.) is de RCE een onderzoeksproject gestart. In het project #Let’sHubNL. Bronstijdloodisotopen in Nederland bestuderen en bemonsteren de onderzoekers ruim 150 archeologische bronzen voorwerpen.
Zwaarden, beitels en kralen
Het gaat om allerlei verschillende soorten archeologische objecten. Van wapens (zwaarden, dolken), hak- en snijgereedschap (bijlen, beitels, sikkels), gietonderdelen (mallen, gietproppen) tot sieraden (mantelspelden, armbanden, kralen). Belangrijke voorwaarde is dat er veel bekend is over de archeologische context van het object. Waar is het gevonden? Is het een grafvondst, een depotvondst of komt het uit een bewoningslaag?
Verschillende soorten onderzoek
Bij het onderzoek worden verschillende methoden en technieken ingezet. Zo wordt het bronzen oppervlak van ieder voorwerp met een draagbaar röntgenapparaat gementen. Deze XRF-scanner helpt een globale inschatting te maken van het percentage lood in het brons. Meer over XFR-onderzoek is te lezen op onze kennisbank.
Daarna volgt of een monstername met een 1 mm-boor (voor een volume van 10 mg aan slijpsel), of een laseralblatie. Dat is het branden van een klein deel van het bronsoppervlak: een gaatje ter grootte van 100 µm (=0,001mm). De laseralblaties worden uitgevoerd door een specialistisch team van de Vrije Universiteit.
Als laatste stap worden de stabiele loodisotopen in de boor- of ablatiemonsters gemeten. De loodisotoopverhoudingen in het brons vertellen namelijk iets over waar het kopererts kan zijn gemijnd. Zo komen we meer te weten over uit welke gebieden het koper afkomstig is (bijvoorbeeld het alpiene gebied, de Britse eilanden of Spanje) of welke mijngebieden zijn uit te sluiten.
Samenwerkingspartners
Dit project wordt gefinancierd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en uitgevoerd in samenwerking met verschillende partners. Het kernteam bestaat naast twee RCE-medewerkers uit leden van:
- het Groninger Instituut Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen
- de faculteit der Bètawetenschappen (Aardwetenschappen) van de Vrije Universiteit van Amsterdam
- het archeologisch bedrijf Archol bv uit Leiden
- het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden
- het Drents Museum in Assen
- het Limburgs Museum in Venlo
Een loodisotopenexpert uit Wales is betrokken als projectcoach. Verder zijn individuele metaalzoekers bij het project betrokken. Hun gemelde vondsten worden op locatie bij hen thuis bemonsterd. Tot slot zijn ook objecten in archeologische depots, zoals dat van Noord-Holland (Huis van Hilde), en in lokale musea onderwerp van onderzoek.
Planning van het project
Het project heeft een looptijd van twee jaar, met onderstaande planning:
| Datum | Projectfase |
|---|---|
| 25 september 2023 | Start project |
| oktober 2023 - juni 2024 | Fase van monstername, op verschillende locaties |
| juni 2024 - juli 2024 | Analyse van de monsters aan de Vrije Universiteit van Amsterdam |
| augustus 2024 - september 2025 | Publiceren resultaten/conclusies in verschillende artikelen/boeken |
Contact
Wie vragen heeft of geïnteresseerd is in het loodisotopenproject kan contact opnemen met Liesbeth Theunissen.