Veteranen verzamelen verhalen op het slagveld

Op 19, 20, 26 en 27 juni doen veteranen van de Stichting Recovery on the Battlefield (ROTB) samen met archeologen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en lokale vrijwilligers onderzoek in het Noord-Limburgse Gennep. ROTB combineert archeologie met een onder­steunings­programma voor veteranen die de gevolgen ondervinden van Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) en/of fysieke verwondingen. Het doel is het stimuleren van lot­genoten­contact, revalidatie en re-integratie. Het is de eerste keer in Nederland dat veteranen en archeologen samen archeologisch onderzoek doen. Maar waarom archeologisch onderzoek in Gennep?

Natuurontwikkeling

Aanleiding is natuurontwikkeling in de uiterwaarden van de Niers, ten zuiden van het Genneperhuis. Er worden lokaal maatregelen getroffen om de huidige graslanden om te vormen tot bloemrijke graslanden, waarin soorten groeien die thuishoren bij het zogenaamde Glanshaverhooiland. Ter plaatse van het bestaande grasland wordt de bodem tot een diepte van 15cm losgewoeld. Daarna worden de omgewoelde plekken deels bestrooid met maaisel afkomstig van graslanden waarin soorten voorkomen die passen bij het te ontwikkelen type.

[Tekst gaat verder onder de foto]

landschap vanuit de lucht gezien, waarin de resten van het Genneperhuis in het landschap zichtbaar zijn
Beeld: Jos Stöver
Het Genneperhuis was een burcht en militaire versterking. De resten ervan zijn nog zichtbaar in het landschap.

Strijd door de eeuwen heen

In 1641 vond op deze plek de belegering plaats van het Genneperhuis. De versterking werd omsingeld door troepen onder leiding van prins Frederik Hendrik. Er werd over en weer geschoten met kanonnen en musketten. De Staatse troepen rukten steeds verder op en dreigden de vesting in te nemen. Na 50 dagen gaven de moegestreden Spaanse verdedigers zich over.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog was Gennep opnieuw een strijdtoneel. Dit keer tussen Duitse en geallieerde troepen. Weer werd er over en weer flink geschoten. Begin 1945 werd Gennep door de geallieerden veroverd en was ook deze strijd gestreden.

 We zijn hier op een locatie van Staatsbosbeheer hier bij Gennep, bij het Genneperhuis. Dat is een archeologisch rijksmonument. Nu is het een grasland, maar ze willen eigenlijk meer een bloemrijk grasland.

 Vanuit het uitgangspunt, we willen zo weinig mogelijk verstoren, hebben ze nu niet gekozen voor afgraven, maar hebben ze het gefreest. Maar we hebben als ze nog besloten om hier onderzoek te gaan uitvoeren. Waarom stond die toren daar? Daar is Trantemaas, achter ons Tranteneers. En die komt precies bij het Genneperhuis komen die twee bij elkaar. Dus nou ja, dat wil ik jullie en meestal niet uitleggen, heel strategisch plek aan. Dit is het eerste project waar we gaan kijken of we met Vrouw Willigers iets kunnen doen. En daarvoor hebben we mensen benaderd van de Heemkunde vereniging hier, van de AWN-werk op Kuik. Daarnaast hebben wij contact met Defensie, met de veteranen van Defensie en met name veteranen met PTSS.

 Ze voeren al jarenlang onderzoek uit in samenwerking met Britse collega's. En dat onderzoek voelde ze uit het slag bij Waterloo.

 Maar ze wilden ook graag in Nederland aan de slag gaan. En daarvoor zijn ze bij de RCE gekomen en ze hebben gaan kijken hoe we zouden kunnen samenwerken.

 In Engeland hebben veteranen een stichting opgericht, Waterloo Uncovered. Zij zoeken vooral in België naar het project Waterloo. Napoleontijd, dat doen ze met archeologen. Maar wat vooral ook zo belangrijk is met veteranen, die gewond zijn geraakt. Fysiek ofwel met PTSS, dus psychisch. In Nederland hebben ze een paar jaar geleden ook zo'n zelfde stichting opgericht. Recovery on the battlefield.

 Daarbij heb ik me vorig jaar aangesloten, althans aangemeld, dat ik ook wilde mee gaan zoeken.

 Waarom? Omdat dit voor mij een stukje afleiding is. Toch een stukje samenhorigheid met veteranen. Maar ook de kennis met archeologen om mijn plezier in het zoeken terug te vinden.

 Ik ben zelf veteraan met PTSS.

 Ik vind het heel erg belangrijk om toch nog een stukje deel uit te maken van de maatschappij. Hoe mooi is dat als ik dat dan met medeveteranen of met andere hulpverleners die met psychische klachten zitten.

 Dit kan doen.

 Maar waarom is deze zo rood?

 Voor ons waarschijnlijk verkleurd.

 Een groot materiaal.

 Ze zijn allemaal waarschijnlijk doodgevallen, dus inderdaad verschoten. En eind van de vlucht gewoon neergevallen, want ze zijn allemaal onbeschadigd. Deze zijn gewoon uit de lucht gevallen.

 Zoals in het aard vanavond dat moeilijke huisdag, dat ze daar vandaar geschoten hebben met een Mauser. Ja, maar dit kwam een beetje de eind van de dracht ongeveer. Ja, want hoe ver komen die? 1 meter of zo. Dat is natuurlijk wel. Ja, dus dan... Maar aan de vraag, wat je zou verwachten, de vijf had in dit geval vanavond de andere kant van de maaschappij. Ja, precies.

 Ze zijn ergens om gekomen. Ze kregen hier hoe ze hier terechtgekomen zijn in Engels. Of vanuit Gennep. En als nog hierom...

 Dat weet ik niet. En naartoe?

 Het is dus een samenwerkingsproject met Staatsbosbeheer en met de stichting voor veteranen met PTSS. Maar ook de Rijksdienst heeft een belang bij dit onderzoek. Dit is namelijk de omgeving van het Rijksmonument van Genneper huis. Het is een gebouwd monument, maar ook een archeologisch monument.

 De begrenzing is vooral gebaseerd op de resten van het Genneperhuis. En niet op alle militairen sporen die daarmee samenhangen, zoals die circumvallatielinie. Vergelijkbaar met de circumvallatielinie in Groenloo tot op zekere hoogte. Maar in dit gebied is daarna ook nog allerlei militaire activiteiten geweest. Dus resultaten uit dit onderzoek zou ook gebruikt kunnen worden om misschien te komen tot een herziening van de begrenzing van het Rijksmonument. Met elk onderzoekje wat we hier doen krijg je aanvullende informatie.

 Ook wij zelf hebben het belang om dit te doen. Naast al die belangen in het kader van samenwerking met partners... ...en het maatschappelijk belang van dit onderzoek. Op dit perceel zit niet alleen materiaal, dat is uit de Tweede Wereldoorlog. Maar we vinden hier ook al prehistorie materiaal. We gaan naar de weg schrijven wat licht neoliticum is, mogelijk zelfs... ...mikkelverwerkeltuur, vuursteen en ook romijns ter siglaaterscherven. Dus maar we zijn hier net begonnen, dus na aflop kunnen we daar vast meer over vertellen.

 Als ik nu zie wat ik nu heb meegemaakt, afgelopen 2 dagen en totaal de 4 dagen... ...denk ik dat wij ook wel echt wel meerwaarde kunnen zijn om informatie te geven... ...en te delen aan de specialisten van de archeologische dienst... ...op basis van de militaire kennis die wij toch wel bezitten. En dan kijken we niet puur naar wat gevonden kan worden, maar ook naar het gebied zelf. Hoe ligt het gebied op de kaart, qua hoogtes, qua oppervlaktes...

 ...tactische stukken van een gebied waar zou wat plaats hebben kunnen gevonden... ...ik denk dat we daarin wel ook zeker een ondersteuning en meerwaarde in hebben.

Metaaldetectie

Van beide veldslagen zijn tal van resten, zoals kanons- en musketkogels, hulzen, granaatscherven en militaire uitrustingstukken, in de bodem terecht gekomen. Deze zullen met metaaldetectoren worden opgespoord. Verder worden de gewoelde zones afgelopen om andere vondsten te verzamelen. Al deze vondsten vertellen verhalen van dit slagveld.

Het project is een samenwerking tussen ROTB, RCE, Staatsbosbeheer en de gemeente Gennep. Het belooft een mooi onderzoek te worden.