Procedures maritiem erfgoedbeheer in beeld gebracht
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft protocollen gepubliceerd die zowel Nederlandse als internationale partners helpen bij besluitvorming over maritiem erfgoedbeheer. De protocollen zijn opgesteld binnen het kader van het programma Maritiem Erfgoed Internationaal 2017-2021, en geven handvatten om onder andere te bepalen wie eigenaar is van een gevonden wrak, waar vondsten gemeld kunnen worden en biedt een afwegingskader voor overgaan tot beheer.
Deze protocollen moeten in de komende jaren zorgen voor een heldere taakverdeling en een duidelijke verantwoordelijkheid van de verschillende (internationale) stakeholders binnen maritiem erfgoedbeheer. Daarnaast moeten ze leiden tot een beter beleid en betere bescherming van Nederlandse scheepwrakken wereldwijd en tot een eerlijke en heldere wederkerigheid voor buitenlandse soevereine schepen in Nederlandse wateren. Op de pagina 'Protocollen maritiem erfgoedbeheer' kunt u de protocollen downloaden.
Voor zover bekend liggen er ruim 1600 Nederlandse scheepswrakken in buitenlandse wateren. Dit maritiem erfgoed kenmerkt onze cultuur en geschiedenis en is onderdeel van onze nationale identiteit. Zonder verantwoord beheer verdwijnen deze wrakken. Waardevol maritiem erfgoed moet actief worden bewaard voor huidige en toekomstige generaties. Om dit te waarborgen werd het programma Maritiem Erfgoed Internationaal 2017-2021 opgezet, en zijn de werkzaamheden inmiddels onderdeel van de lijntaken van de RCE.
Wanneer overgaan tot beheer van maritiem erfgoed?
De mate waarin de Nederlandse overheid zich inzet voor Nederlandse scheepswrakken hangt deels af van eigenaarschap, de archeologische waarde, maar ook van emotionele, politieke en historische waarden, en zelfs van de waarde die wordt toegekend aan de biodiversiteit. Daarnaast spelen verschillende andere parameters mee in de besluitvorming, zoals budget, wederkerigheid van de kuststaat en mate van bedreiging. Deze en meer voorwaarden zijn verwerkt in het Afwegingskader voor scheepswrakken in den vreemde. Martijn Manders, coördinator Programma Maritiem Erfgoed Internationaal (2017-2021) en maritiem archeoloog voor de RCE: Voor de afweging is een belangrijke rol voor de erfgoedbeheerder weggelegd, en het afwegingskader is vooral bedoeld om pas een beslissing te nemen als alle facetten goed in beeld zijn. Het afwegingskader helpt de RCE bij het maken van keuzes, maar is er ook om verantwoording naar anderen af te leggen over de gemaakte keuzes.
Protocollen voor duurzaam erfgoedbeheer
Een belangrijke uitdaging voor de uitvoerders van het programma Maritiem Erfgoed Internationaal was het maritiem erfgoedbeheer op internationaal niveau op orde te krijgen. Het is noodzakelijk om samen met verschillende partijen te kijken naar de stappen die moeten worden gezet bij een duurzaam beheer, inclusief de verantwoordelijkheden die daarbij horen
, aldus Manders. Hierbij is geput uit de informatie die er al was binnen het erfgoedbeheer in Nederland, maar ook uit de internationale praktijk.
Zo zijn in eerste instantie de kwaliteitseisen van de Nederlandse Archeologie bekeken en is gebruikgemaakt van de Best Practice regels voor de onderwater archeologie die in de Annex van het UNESCO-verdrag voor de bescherming van het cultureel erfgoed onder water uit 2001 zijn beschreven. Ook zijn ideeën, schema’s en voorgestelde protocollen getoetst aan projecten die binnen het programma Maritiem Erfgoed Internationaal zijn uitgevoerd. Om de verschillende stappen in het beheer inzichtelijk te maken is in de eerste plaats gebruikgemaakt van de SASMAP-richtlijnen, waarin de archeologische monumentenzorg (AMZ) onder water stapsgewijs staat uitgelegd. Vervolgens zijn het bovengenoemde afwegingskader en meldprotocollen opgesteld voor het geval er Nederlandse scheepwrakken in het buitenland en scheepswrakken van buitenlandse mogendheden in Nederlandse wateren worden aangetroffen. Aan een meldprotocol voor vliegtuigwrakken in het buitenland wordt nog gewerkt.
Meer informatie over de activiteiten die de RCE samen met partners heeft uitgevoerd om maritiem erfgoedbeheer in het buitenland te versterken is te vinden in het eindrapport Programma Maritiem Erfgoed Internationaal 2017-2021.