Hulp bij herkomst: een kabinetkast
Weblog
In de blogreeks Hulp bij herkomst bespreken we maandelijks een object uit de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie waar uitgebreid herkomstonderzoek naar wordt gedaan. Hopelijk worden zo meer restitutieverzoeken mogelijk en kunnen bezittingen worden teruggegeven aan rechtmatige eigenaren en erven. Deze maand: een onbekende kabinetkast. Misschien weet u meer over de makelij en herkomst?
Kunstige buitenkanten
Een kabinetkast, ook wel een vitrinekast genoemd, is een typisch Nederland meubelstuk. Vanaf de 16e eeuw werd dit type kast populair in Nederland. Kenmerkend voor Nederlandse kabinetkasten zijn de tweedeurs bovenkast en de drie laden in de onderkast. Ook de rijkelijk versierde en kunstig bewerkte buitenkant, die vaak van kostbaar materiaal is gemaakt, is een typisch onderdeel van de kabinetkasten die tussen de 16e en 18e eeuw in Nederland zijn vervaardigd. Daarmee verschillen Nederlandse kabinetkasten van vergelijkbare kasten die in dezelfde periode in Europa zijn vervaardigd. Deze zijn aanmerkelijk kleiner en vooral minder rijk versierd en bewerkt dan Nederlandse kabinetkasten.
Aan de versiering en de afmetingen van deze kast, die in de inventaris van de Nederlands Kunstbezit-collectie is ingeschreven onder inventarisnummer NK259, is te zien dat het hier om een typische Nederlandse kabinetkast gaat. De kast, van 233 centimeter hoog, 172 centimeter breed en 66 centimeter diep, is gefineerd met kostbaar en bewerkelijk wortelnotenhout en belegd met koperbeslag. Vermoedelijk is de kast rond 1765 in Nederland vervaardigd. Ook zijn naam van de meubelmaker en de locatie van diens atelier onbekend.
[Tekst gaat verder onder de foto]
Op zoek naar aanknopingspunten
Ondanks het opvallende uiterlijk van de kabinetkast is het geen eenvoudige opgave om deze kast met zekerheid te identificeren in historisch bronnenmateriaal. Er is te weinig kunsttechnische en kunsthistorische kennis over NK259 beschikbaar die kunnen dienen als aanknopingspunt voor herkomstonderzoek. Wegens te weinig aanknopingspunten voor bronnenonderzoek, is de kast onderworpen aan een grondig fysiek onderzoek. In het Collectiecentrum Nederland in Amersfoort is de kast, inclusief alle lades, van alle kanten bekeken en gefotografeerd. Daar hebben we gezocht naar unieke aanwijzingen over de herkomst van de kast, zoals etiketten, nummers of eigenaarsstempels. Dergelijke opschriften dienen dan als kenmerk die een kast, in serie vervaardigd en dus geen uniek object, tóch als uniek object kenbaar maakt.
Onderaan deze kabinetkast troffen we een etiket aan van de veiling Otto Greiner in Stuttgart. Otto Greiner, niet te verwarren met de Duitse schilder en graficus die tussen 1869 en 1916 actief was in Leipzig en München, dreef vanaf 1930 een kunsthandel en veilinghuis in het Duitse Stuttgart. Tot 1932 deed hij zaken met zijn zakenpartner Paul Hartmann, om onduidelijke redenen stopte de samenwerking vermoedelijk in 1932. Otto Greiner organiseerde namens de Gestapo, de geheime politie gedurende het nazibewind, meerdere veilingen van in beslag genomen Joods bezit. Verder weten we op dit moment nog niet veel over Otto Greiner en zijn handelen tijdens de periode van 1933 tot 1945.
Hulp gezocht
Weet u wie de eigenaar was of is van deze kabinetkast? En heeft u meer informatie over de veiling of kunsthandelaar Otto Greiner uit Stuttgart, en in het bijzonder over zijn oorlogsgeschiedenis? Neem dan contact met ons op via restitutie@cultureelerfgoed.nl.
Deze blog is geschreven door David Bos, herkomstonderzoeker bij de RCE.