Handreiking Voorbeeldregels voor cultureel erfgoed in het omgevingsplan

Een eerste opzet voor deze voorbeeldregels is gemaakt door Rho adviseurs, waarna deze door de RCE in overleg met de hiervoor genoemde partijen verder zijn uitgebreid en aangepast. De handreiking bevat ook een set voorbeeldregels van de VNG, die is geënt op het VNG-casco met geïntegreerde staalkaarten voor het omgevingsplan. 

Omgang met cultureel erfgoed in het omgevingsplan

De handreiking is bedoeld ter inspiratie voor gemeenten bij het regelen van de omgang met cultureel erfgoed in het omgevingsplan. Het zijn geen kant en klare sets om zonder verdere afweging over te nemen. Ze vergen aanpassing aan de lokale situatie.

De Omgevingswet definieert cultureel erfgoed als ‘monumenten, archeologische monumenten, stads- en dorpsgezichten, cultuurlandschappen en, voor zover dat voorwerp is of kan zijn van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties in het omgevingsplan, ander cultureel erfgoed als bedoeld in artikel 1.1 van de Erfgoedwet’.

Het doel van deze handreiking is om aan de hand van voorbeeldregels te laten zien hoe het behoud van cultureel erfgoed via beschermende regels in het omgevingsplan kan worden gerealiseerd. De voorbeeldregels hebben betrekking op:

monumenten:

• bescherming als gemeentelijk monument
• bescherming als karakteristiek bouwwerk
• bouwhistorisch onderzoek voorafgaand aan wijziging of sloop
• voorkomen van ontsiering of beschadiging van beschermde monumenten door activiteiten in omgeving

archeologische monumenten:

• reguliere bescherming van bekende en aantoonbaar te verwachten archeologische monumenten (archeologische onderzoeksplichten)
• bescherming als gemeentelijk monument

stads- en dorpsgezichten:

• Voor beschermde gezichten uitgaan van bestaande beschermende bestemmingsplannen, in systematiek omgevingsplan, en opnemen van sloopvergunningenregime .

cultuurlandschappen:

• (vooralsnog) bescherming volgens systematiek beschermde stads- en dorpsgezichten

De handreiking bestaat uit vijf inleidende hoofdstukken en drie sets voorbeeldregels:

• Bijlage 1A/B. Voorbeeldregels voortbordurend op de zogeheten bruidsschat in het tijdelijk deel van het omgevingsplan.
• Bijlage 2. Voorbeeldregels voorbescherming (gemeentelijk monument),
• Bijlage 3. Voorbeeldregels geënt op geïntegreerde staalkaarten in het VNG-casco omgevingsplan, gaan uit van een andere insteek van ruimtelijk bouwen.

Toelichting bij de bijlagen

De set voorbeeldregels in bijlage 1 is geschikt als in het omgevingsplan wordt voortgeborduurd op de huidige regelgevingssystematiek. Vragen over de hoofdstukken 1 tot en met 5 of bijlagen 1 en 2 van deze handreiking, het melden van een fout of omissie kan via de Infodesk van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Goede voorbeelden uit gemeenten zijn welkom en kunnen op dezelfde wijze worden aangedragen. 

De set voorbeeldregels in bijlage 3 worden activiteiten, en met name het ruimtelijk bouwen, verder ontvlochten volgens de geïntegreerde staalkaarten van de VNG. Deze voorbeeldregels kunnen worden gehanteerd als het omgevingsplan over de gehele linie volgens deze systematiek wordt ingestoken. Inhoudelijk beogen ze dezelfde dekking als de voorbeeldregels in bijlage 1, maar omdat dit een nieuwe insteek is, is het mogelijk dat er nog een hiaat in wordt ontdekt. Dat is uiteraard niet beoogd, en zal in voorkomend geval worden hersteld. Met opmerkingen of vragen over bijlage 3 van de handreiking kan een gemeente zich wenden tot de VNG via het contactformulier van de VNG.   

Gemeenten hebben tot 2032 de tijd om het tijdelijk omgevingsplan om te zetten in een definitief omgevingsplan. De komende jaren zullen er nog veel goede voorbeelden en gedachten komen, waarmee de voorbeeldregels worden aangevuld en verbeterd. Ook zijn er nog thema’s binnen het cultureel erfgoed waarvoor nu nog geen voorbeeldregels zijn opgenomen, maar die als PM-punt zijn opgenomen in de huidige handreiking met versienummer 1.0.

Versie 1.1 wordt in de eerste helft van 2024 verwacht.