Kastelen
Voor velen vertegenwoordigen kastelen als het Muiderslot en De Haar hét middeleeuwse kasteel. Kastelen zijn echter veel meer dan imposante bouwwerken met kantelen, weergangen en verschillende torens.
Veel kastelen bestonden slechts uit een eenvoudige toren op een omgracht eiland. En vaak bestonden ze niet, zoals bij het Muiderslot, alleen uit een hoofdgebouw maar hadden ze ook een of meerdere voorburchten. Dit waren terreinen met bijgebouwen als stallen en keukens.
Definitie van een kasteel
In Nederland wordt de kasteeldefinitie van prof. drs. H.L. Janssen gehanteerd. Deze stelt:
"Het kasteel is meestal de versterkte residentie van een heer, vaak iemand van adel; het verschijnsel is onverbrekelijk verbonden met de feodale maatschappijvorm, zoals die in de middeleeuwen in Europa voorkwam. Als versterking is het een private defensieve structuur, die door een heer en zijn familie met enige dienaren en vazallen wordt bewoond en kan worden verdedigd."
Diverse bouwwijzen en functies
De oudste kastelen zijn gebouwd in hout, aarde en natuursteen. Later meestal in baksteen. De financiële draagkracht van de opdrachtgever bepaalde mede hoe een kasteel eruit kwam te zien. Natuursteen en baksteen waren dure bouwmaterialen. Andere factoren die meespeelden bij de bouw waren de geografische gesteldheid, de politieke situatie, de sociale positie en de wensen van de opdrachtgever.
Veel kastelen zijn niet in één keer tot stand gekomen. Vanwege de kosten die de bouw met zich meebracht, kennen ze meestal een aantal bouwfasen. Daarom is er een grote variatie in kastelen, variërend van eenvoudige woontorens tot grote ronde of vierkante complexen.
Kastelen hadden ook uiteenlopende functies. De meeste dienden als representatieve woonstede, die indien nodig verdedigd kon worden. Sommige functioneerden daarnaast als centrum van grondbezit, juridisch of bestuurlijk centrum. Enkele kastelen waren versterkingen op cruciale punten als de mondig van een rivier of aan een (lands)grens.
Verdwenen of veranderd
Veel kastelen bestaan niet meer door oorlogsgeweld of omdat de eigenaar de kosten voor onderhoud niet meer wilde of kon opbrengen. Zeker niet toen de eraan gekoppelde financiële of juridische voordelen wegvielen of belangrijke functies verdwenen. Een deel van de kastelen is later getransformeerd tot buitenplaats en niet meer als kasteel herkenbaar.