Afstoting leidt weer tot beweging. Een dubbelinterview over de ING-collectie en online kunst veilen
De afgelopen 10 tot 15 jaar is de kunstcollectie van de ING-bank van ruim 25.000 naar 6.000 werken teruggebracht. Een deel daarvan is geschonken aan verschillende musea, een nog groter deel is met succes online geveild. Hoofdconservator van de ING-collectie, Sanne ten Brink, en de directeur van Veilet, Bernhard Brinkmann, delen hun ervaringen in dit dubbelinterview.
Beetje bij beetje kunst afstoten
Met een team van drie medewerkers is Sanne ten Brink verantwoordelijk voor het kunst- en cultuurbeleid van ING. De collectie is een belangrijk ingrediënt bij de inrichting van 150 ING-kantoren wereldwijd.
De opbouw van de collectie startte in 1974. Op het hoogtepunt bestond de collectie uit meer dan 25.000 kunstwerken, waarvan er nu nog 6.000 over zijn. Door de jaren heen heeft de bank verschillende keren een deel van de collectie afgestoten. Alle kunstwerken die daarvoor in aanmerking kwamen, hebben in een afstotingsdatabase gestaan vóórdat ze zijn geschonken of geveild. Het proces vond stap voor stap plaats en duurde in totaal 10 tot 15 jaar.
“We hebben bijvoorbeeld gerichte schenkingen gedaan aan het Drents Museum, het Kunstmuseum Den Haag en het Rijksmuseum”, vertelt Sanne.
“Daarnaast hebben we al lang geleden clusters kunstwerken (veelal grafiek) aangeboden aan misschien wel honderd zorginstellingen die konden kiezen voor pakketten van 30, 60 of 90 kunstwerken. Meer recent zijn de online veilingen van kunst uit de ING-collectie aan personeel wereldwijd en een publieke veiling.”
Dynamische collectie
Sanne benadrukt dat de ING-collectie geen museumcollectie is. “We beheren deze niet om voor het nageslacht te bewaren. De collectie groeit mee met de omvang en aspiraties van de bank. Het is een dynamische collectie. Daar hoort ook afstoting bij.
Vroeger hing in alle ING-kantoren massa’s kunst maar door de digitalisering en het agile en scrum werken is het aantal kantoren sterk verminderd. Ook de architectuur is veranderd. Had je vroeger muren die je kon volhangen met kunst, tegenwoordig zijn de kantoren meer transparant en van glas, waardoor je simpelweg minder muuroppervlak hebt om dingen op te hangen.
Afstoting heeft dus het profiel van de collectie veranderd. Aanvankelijk hadden we een vrij conservatieve collectie Nederlandse hedendaagse figuratieve kunst. Maar we zijn een innovatieve bank en een internationale dienstverlener. Om dan alleen Nederlandse kunst te verzamelen is eigenlijk gek. We zoeken nu de grenzen van de figuratie op, bieden kansen voor internationaal talent en besteden in de kunstaankopen aandacht aan actuele thema’s als transparantie, digitalisering en privacy.”
Afstoten levert ook wat op
Afstoting is niet leuk volgens Sanne, maar levert soms onverwacht wel iets op voor de kunstenaar. “Door de online personeelsveilingen belandden kunstwerken bijvoorbeeld in Korea of Australië, waar kopers vervolgens belangstelling kregen voor een kunstenaar. Ook mensen die in een ziekenhuis of op een online veiling werk uit de voormalige ING-collectie hadden gezien, zochten soms via mijn team contact met de maker. Afstoting leidt dus ook weer tot beweging!”
Online kunst veilen
De veilingen van de ING-collectie zijn georganiseerd door het bedrijf Veilet bv uit Nijmegen. Zij zorgden ook voor de gehele financiële afhandeling en het transport van de kunst.
Bernhard Brinkmann, directeur, vertelt: “Veilet is een onderneming die zich sinds 2007 bezig houdt met online veilen. Aanvankelijk via eBay maar vanaf 2012 met eigen software. Mijn bedrijf organiseert openbare en besloten veilingen. Zo is er wekelijks een openbare, online veiling van kunst. Een voorbeeld van een besloten veiling is een veiling die digitaal alleen toegankelijk is voor personeel van een bedrijf."
Overheids- en bedrijfscollecties
"Onze klanten zijn voornamelijk overheden, universiteiten, grote banken en verzekeraars. Ik noem de RCE, de provincie Gelderland, de gemeente Lelystad, de universiteit van Nijmegen en bedrijven als ING, KPN en Aegon. Zij herbestemmen kunst die niet meer past in hun collectie via de online veiling van Veilet. De klant levert de kunstwerken bij ons af in Nijmegen en levert de objectbeschrijvingen aan. Wij zorgen vervolgens voor rest: de foto’s, de veiling, de financiële afhandeling en het transport.
Bijzonder in de samenwerking met ING was dat we een semi-openbare veiling hebben georganiseerd voor personeel en rekeninghouders. Dat was een uitdaging omdat onze software aan de beveiligingsstandaard van de ING moest voldoen en zelfs op de server van de bank draaide. De veiling was een groot succes.”
Bijzondere en emotionele momenten
Bernhard is er trots op dat hij zóveel kunstwerken een nieuwe bestemming kan geven. Maar gevraagd naar zijn mening over afstoting in het algemeen, antwoordt hij wat aarzelend: “Wàt er afgestoten wordt, daar ga ik niet over, maar ik merk dat kopers vaak opgetogen zijn als ze kunst hebben gekocht die voorheen onderdeel uitmaakte van een verzameling met enige status. Kopers kunnen de kunst zelf bij ons komen ophalen. Ik ben zelf graag bij die ophaaldagen, want het levert altijd bijzondere momenten op.
Sommige kunstenaars reageren erg emotioneel en teleurgesteld als hun kunstwerken worden geveild. “Ze ervaren de verkoop uit een gemeentelijke of bedrijfscollectie dan als een verlies van status. Ook zijn er kunstenaars die hun werk online terugkopen om te voorkomen dat het weer op de markt komt. Dat staat hen natuurlijk vrij.”
Interview door Frank Bergevoet