BKR-keramiek: vazen en abstractie

Beeldende Kunstenaarsregeling

De Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR) was in de naoorlogse jaren van groot belang voor Nederlandse kunstenaars. Dankzij een initiatief van het ministerie van Sociale Zaken kregen kunstenaars vanaf 1949 tijdelijk een inkomen in ruil voor een artistieke tegenprestatie. Dit kon een kunstwerk zijn of een dienst, zoals een tentoonstelling organiseren. De BKR was uniek. Nergens anders ter wereld heeft een subsidie bestaan die kunstenaars in staat stelde zich onbelemmerd te ontwikkelen.

Kritiek

Vanaf begin af aan was er wel kritiek. De regeling had een open einde en bovendien werd iedereen die aan de criteria voldeed toegelaten. Vanaf 1969 groeide het aantal kunstenaars en kunstwerken in de regeling zo hard dat er moest worden ingegrepen. Het Rijk scherpte de toelatingseisen aan en stelde de subsidie ter discussie. Ten slotte vond de regering de regeling te exclusief en te duur en hief haar per 1 januari 1987 op.

Rijkscollectie

Nederland was dankzij de BKR uiteindelijk ruim een half miljoen kunstwerken rijker. De aangekochte werken werden verdeeld tussen het Rijk en de gemeenten. Van de 221.000 werken van het Rijk kregen ongeveer 20.000 kunstwerken een museale status. Deze stukken, tegenwoordig in beheer van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, worden zo veel mogelijk aan publieke instellingen uitgeleend.

Een monument voor de BKR

In de vitrines ziet u een selectie van vazen en abstracte keramiek die in 2020-2021 te zien was in de tentoonstelling Keramiek uit de Rijkscollectie. Vier decennia BKR - 1949-1987 in het Purmerends Museum en waar voor het eerst de rijkdom en diversiteit van het keramiek uit de BKR werd getoond.

Over de Beeldende Kunstenaarsregeling werd door oud-collega Fransje Kuyvenhoven een boek geschreven getiteld Een monument voor de BKR. De geschiedenis van een spraakmakende kunstenaarsregeling (1949-1987). Lees er meer over in De geschiedenis van een spraakmakende kunstenaarsregeling.

Vitrine 1

De kunstwerken in deze vitrine

Deze vitrine toont twee sculpturen van de Schiedamse multidisciplinaire kunstenaar Diet Wiegman (1944-). In 1965 studeerde Wiegman af aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Al snel kreeg Wiegman bekendheid met zijn schaduwobjecten; sculpturen die worden belicht, waardoor het silhouet van een iconische beeld zichtbaar wordt. Niet voor niets wordt Wiegman gezien als de pionier van de schaduwobjecten. Daarnaast varieert Wiegman in allerlei media; van het maken van tekeningen, schilderijen, sculpturen tot werken in de openbare ruimte.

Sculptuur met donkerbruine dubbelvorm van aardewerk met vernauwing in midden en spleten in wand. Dit werk is in 1976 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Sculptuur van aardewerk met langgerekte witte idoolachtige vorm met spleet en cirkelvormige opening. Dit werk is in 1976 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Vitrine 2

De uit Tilburg afkomstige Geert Albert Schreuder begon op 14-jarige leeftijd met het maken van keramiek. Hij begon bij pottenbakkerij 'De Vuurvogel' in Milsbeek en volgde later, van 1957 tot 1963, zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch, met als specialisatie keramische vormgeving. Kenmerkend voor zijn werk is de verrassende combinatie van vakmanschap met een duidelijk artistiek inzicht.

Aardewerk fles met bolvormig lichaam, kegelvormige hals, van keramiek. Dit werk is in 1976 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Renate van den Houten-Weidner is een in Duitsland geboren keramiekkunstenaar. Voorafgaand aan haar opleiding, werkte Weidner bij een pottenbakkerij. Mogelijk geïnspireerd door het medium koos Weidner vervolgens voor een studie aan de Staatliche Werkschule für Keramiek-Gestaltung in Höhr-Grenzhausen waar zij in 1973 afstudeerde. Hetzelfde jaar kwam zij met haar echtgenoot Hans van den Houten naar Amsterdam, waar zij samen een atelier openden. Vanaf de jaren tachtig maakt Weidner voornamelijk keramische landschappen. In haar latere werk integreert ze veelal organische materialen als veren.

Sculptuur gevormd uit een golvende staande plaat gemaakt van geglazuurd steengoed waarop in blauwe en bruine tinten en met zand een geabstraheerd landschap is aangegeven. Het werk is in 1983 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Geert Lap volgde zijn opleiding in keramiek aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam onder leiding van keramist Jan van der Vaart. Kenmerkend voor zijn stijl zijn de op het eerste gezicht simpele, haast industriële vormen. De objecten lijken machinaal vervaardigd maar zijn echter volledig met de hand gevormd, waarbij Lap met zijn techniek elk spoor van handwerk wist weg te werken. Geert Lap wordt gezien als één van de belangrijkste Nederlandse keramisten van de afgelopen decennia. Verschillende musea zoals het Stedelijk Museum Amsterdam, het Princessehof in Leeuwarden en het Haags Kunstmuseum hebben werken van Lap in de collectie.

Vaasvorm met concave wand en sterk uitkragende rand, blauw/wit gemaakt van porselein. Het werk is in 1982 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Vitrine 3

De kunstwerken in deze vitrine

De drie sculpturen in deze vitrine zijn van de hand van de Amsterdamse kunstenaar en keramist Babs Haenen (1948 -). Met name de sculpturen van Haenen zijn bekend en worden omschreven als expressief en impressionistisch met een sterk samenspel aan kleuren en vormen. Haenen laat zich veelal inspireren door 16e en 17e-eeuwse schilderkunst en landschappelijke motieven. De sculpturen zijn opgebouwd uit verschillende lagen porselein, die met de hand geplooid en gevormd worden. De pigmenten worden direct gemengd in het porselein, zowel vóór als tijdens het bakproces. Op deze manier weet Haenen de intensiteit en vorm van de kleur extra te bekrachtigen.
 

Onregelmatig gevormde, polychrome vaas met sterk geplooide wand in blauwe en grijze tinten gemaakt van porselein. Het werk is in 1983 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Vaas in de vorm van een asymmetrisch gevormde potvorm met licht geplooide wand in groene lichtblauwe en grijsblauwe tinten gemaakt van porselein. Het werk is in 1983 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Vaas in de vorm van een asymmetrische kom met gladde wand en polychroom decor van blokjes. Het werk is in 1982 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Vitrine 4

Beeldend kunstenaar Pauline Wiertz woont en werkt op het Wilhelmina Gasthuisterrein te Amsterdam. In 1977 studeert zij af aan de Gerrit Rietveld Academie, afdeling Keramische Vormgeving. Ze maakt vooral keramische objecten en sieraden. Haar werk bevindt zich in vele binnen- en buitenlandse collecties. In haar beginjaren maakt Wiertz voornamelijk gedraaide potten en vazen. Daarna stapt zij over op objecten met hoekige vormen en schuinoplopende wanden die opgebouwd zijn uit plakken klei. In de wanden en langs de bovenranden worden patroontjes uitgesneden, deze zijn ook regelmatig in kleur op het glazuur terug te vinden. Veel van deze vormen lopen door over de hoeken. Later begint ze ook vrije vormen te produceren, zoals poorten.

Scultuur in de vorm van een 3-delige toren met opengewerkt raster gemaakt van aardewerk met glazuur. Het werk is in 1981 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Alexander Lichtveld is naast keramist ook schilder en beeldhouwer. Hij kreeg les van Jan van der Vaart tijdens zijn opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie, afdeling Keramiek (1973-1978). Hij heeft meerdere periodes gewoond en gewerkt in Japan. Hij zegt zelf over zijn werk: “Je zou naar mijn beelden kunnen kijken zoals je naar een Japanse zen-tuin kijkt: een door mensen gecreëerde setting die de natuur verbeeldt. Alles is zo geplaatst dat het toevallig en vanzelfsprekend lijkt, zoals in de natuur. Dit fenomeen heeft mij altijd gefascineerd: de schijnbare vanzelfsprekendheid, terwijl over ieder detail is nagedacht. Op dat moment wordt het spannend, want je kijkt naar iets dat eigenlijk iets anders is”.

Sculptuur in de vorm van een abstracte staande rechthoekige kimono in lichtgrijs gemaakt van geglazuurd steengoed. Het werk is in 1982 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.

Vitrine 5

Theo Schabbing woont en werkt in Amsterdam als (glas)schilder en beeldhouwer. Hij volgde zijn opleiding aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs Amsterdam (1940-1944) en was van 1951-1956 de assistent van beeldhouwer Hildo Krop (1884-1970). Naast sculpturen, waarvan wij er negen in onze collectie hebben, maakt hij ook kunst voor in de openbare ruimte, zoals wandmozaïeken. Hij werkte ook samen met  Struktuur 68. Dit is een atelier in Den Haag, voor kunstenaars die met keramiek werken. Sinds de oprichting in 1968 heeft het atelier met enkele honderden kunstenaars gewerkt onder wie Karel Appel, Armando, Hans van Bentem, Dora Dolz, Daan van Golden, Lucebert, David Vandekop en Anne Wenzel.

Sculptuur in de vorm van een witte plantaardige vorm met vijf lobben op een rechthoekig voetstuk gemaakt van geglazuurd steengoed.  Het werk is in 1974 via de BKR in de RCE-collectie terechtgekomen.