Hulp bij herkomst: Ikatdoek uit Kodi, West Sumba, Indonesië
Weblog
In de blogreeks Hulp bij herkomst bespreken we maandelijks één of meerdere objecten uit de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie waar herkomstonderzoek naar wordt gedaan. Deze collectie bestaat onder andere uit objecten die na de Tweede Wereldoorlog terugkeerden naar Nederland. Denk aan schilderijen en werken op papier, maar ook aan meubelen en keramiek. Door een flinke impuls te geven aan het onderzoek hopen we nieuwe herkomstgegevens te vinden. Deze maand: een mannendoek in ikat-techniek, afkomstig uit Kodi, West Sumba, Indonesië. De oorspronkelijke naam is: hanggi ngoko, of: hanggi wola remba. Weet u meer over de herkomst van deze geweven doek?
Ikat
De doek is een mannendoek of dodendoek, ook wel hanggi ngoko of hanggi olo remba genoemd, afkomstig uit Kodi, de regio rond het dorp Bondo Kodi, het meest westelijke punt van het eiland Sumba, in Indonesië. Weefsels spelen een unieke rol in het religieus-maatschappelijke leven van de verschillende Indonesische bevolkingsgroepen. De doeken begeleiden alle grote gebeurtenissen in het leven en spelen een bemiddelende rol in het contact tussen de mensen en hun voorouders. De ikatdoek is geweven op een heupweefgetouw waarop tot op de dag van vandaag op verschillende eilanden wordt geweven. Van de weefsels die op dit soort getouwen worden geweven zijn vooral de scheringdraden zichtbaar. Op de scheringdraden worden met behulp van de ikat-techniek versieringen en motieven aangebracht. Ikat is een techniek waarbij voor het weefproces met behulp van afbindmateriaal motieven worden aangebracht op de garens. Daarna worden de garens geverfd; waar het afbindmiddel is aangebracht kan de verf niet doordringen. Dit proces kan meerdere keren herhaald worden zodat een veelkleurige doek ontstaat.
Python
De motieven op de doek zijn aangebracht in blauw, beige-bruin en wit, met een ruitpatroon in het midden. Dit patroon van gestippelde ruitfiguren imiteert de huid van een python. In de Kodi-mythologie is de python, vanwege zijn vermogen zijn huid af te werpen en zich op die manier te vernieuwen, een analogie voor wedergeboorte. Hij wordt geassocieerd met voorouders en het leven na de dood. De doek is samengesteld uit vier weefbanen die in de lengte aan elkaar zijn genaaid. Na voltooiing van de doek is deze aan de korte zijden afgewerkt met een ingeweven rand, de ‘kabakil’, en franje. Het algemene ontwerp van Kodi-doeken wordt gekenmerkt door horizontale en laterale omlijstingen die geïnspireerd zijn op ‘patola’, doeken uit India, maar de velddecoratie is uniek voor de regio Kodi. Deze doeken waren in het bezit van de aristocratie, ze werden zelden gedragen. De doeken werden waarschijnlijk vervaardigd als dodendoek waarin de eigenaar werd begraven. De doek is van een hoge kwaliteit.
Herkomst onbekend
Hoewel het bekend is dat doeken van onder andere Sumba in de vorige eeuw geliefd waren bij Nederlanders die deze objecten graag meenamen uit Indonesië, is er niets bekend over de herkomst van dit specifieke weefsel. De doek is van 1953 tot 2001 uitgeleend geweest aan het Wereldmuseum in Rotterdam, waar het inventarisnummer 33539 had. Aan de doek is een label bevestigd waarop het nummer staat: 492, met aan de achterzijde: 19885a/ Kodi kain/ W. Soemba/ f 275.-. Het is echter onbekend waarnaar dit label verwijst.
Het label zou van een transportlijst, of een verkooptentoonstelling kunnen zijn. We weten van diverse zaken dat ze onder andere in Aziatica en weefsels handelden, zoals bijvoorbeeld kunsthandel Aalderink, galerie Lemaire, kunsthandel W.J.G. van Meurs, of kunsthandel Van Messel. Maar in ons onderzoek hebben we geen relatie kunnen leggen met een verkoper. De vraag blijft zodoende: wie was de vorige eigenaar van deze dodendoek in ikat, en hoe is het in de NK-collectie terecht gekomen? De schrijver van het label wist in ieder geval goed wat de correcte beschrijving van dit object was. Herkent u deze doek of weet u meer over mogelijke verkooptentoonstellingen waar dit object kan zijn getoond of verkocht in de periode rond de Tweede Wereldoorlog? Laat het ons weten.
Hulp herkomst
Een team herkomstonderzoekers bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) werkt aan hernieuwd en aanvullend herkomstonderzoek van objecten in de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie. Ook maken ze de onderzoeksresultaten digitaal toegankelijk en ontsluiten relevante informatie en data op een duurzame wijze. Deze impuls brengt de objecten beter in beeld.
Heeft u meer informatie over de herkomst van deze ikat-doek uit West-Sumba? (NK1113)? Neem dan contact met ons op via restitutie@cultureelerfgoed.nl.
Deze blog is geschreven door Elisabeth Sulenta, medior herkomstonderzoeker bij de RCE.