Een tekening met een dame en twee kinderen in gesoigneerde kleding, zittend op een terras in een park. De kleding van de drie doet denken aan de mode uit de Belle Époque-periode (vrij vertaald: het mooie tijdperk) aan het begin van de twintigste eeuw. Een zeker niet onaardige voorstelling - maar sinds wanneer en waarom bevindt deze tekening zich in de Rijkscollectie RCE?
De tekening Zomer werd ergens tussen 1930 en 1950 gemaakt door Anna van Loo-de Klerk (1918 – ca. 1979). In 1950 is de tekening in de rijkscollectie gekomen via het inmiddels opgeheven Zomerpostzegelfonds.
[Tekst gaat verder onder de afbeelding]
Beeld: © RCE
Anna van Loo-de Klerk (1918-ca.1979), Zomer, ca. 1930-1950, vetkrijt op papier, 22 x 22.5 cm, K1484, Rijkscollectie RCE
Zomerpostzegels
In 1935 werd het Zomerpostzegelfonds opgericht als gevolg van de crisisperiode in de jaren dertig en de hoge mate van werkloosheid en armoede. Het Nederlandse postbedrijf kreeg in die tijd tal van vragen om bijzondere postzegels met toeslag uit te mogen geven. Uiteindelijk werd de aanvraag van het Nationaal Crisiscomité gehonoreerd, met het Zomerpostzegelfonds als resultaat. Het fonds had als doel om jaarlijks zomerzegels uit te geven waarmee sociaal-culturele doelen konden worden gestimuleerd.
Beeld: © RCE
André van der Vossen (1893-1963), Cultureele en sociale zorg. Koopt nu zomerzegels, ca. 1937, inkt op papier, 76 x 59.8 cm, ABAF3507, Rijkscollectie RCE
Zoals de naam van het fonds en de zegels al verraadt: de uitgave vond plaats in de zomer. De ontwerpen voor de postzegels kwamen tot stand via opdrachten aan kunstenaars, met als voorwaarde dat het ontwerp gerelateerd was aan sociale en culturele thema’s.
Daarnaast werden er affiches uitgegeven om de zomerzegels te promoten, waarbij de zonnige kant van het leven centraal stond. Een voorbeeld hiervan is het affiche van André van der Vossen (1893–1963) uit 1937. Een lithografiedruk van deze poster maakt sinds 1992 deel uit van de Rijkscollectie RCE.
Aankopen
Vanaf 1937 mocht de Rijkscommissie van Advies voor Opdrachten aan Hedendaagsche Beeldende Kunstenaars - die al sinds 1932 bestond - jaarlijks een deel van de opbrengst van de zomerzegels gebruiken voor moderne kunstaankopen. De bedoeling was dat de commissie het geld van het Zomerpostzegelfonds zou besteden aan werk van kunstenaars in economisch moeilijke omstandigheden.
Tot en met de jaren vijftig werd met het zomerzegelbudget vrijwel uitsluitend tweedimensionaal werk aangekocht. De economische omstandigheden maakten andere kunstvormen zoals gebrandschilderde ramen en beeldhouwwerken te kostbaar, want erg tijdrovend. Door vooral grafiek en schilderijen aan te kopen, kon werk van een groter aantal kunstenaars worden verworven. De commissie leek, afgaand op de aankopen, een voorkeur te hebben gehad voor figuratief werk in een traditionele stijl.
De nalatenschap van het Zomerpostzegelfonds
Het Zomerpostzegelfonds heeft uiteindelijk bestaan tot en met 1992. In de Rijkscollectie RCE bevinden zich momenteel nog 507 objecten die via deze regeling zijn aangekocht. Het tweedimensionale aankoopbeleid komt hier duidelijk naar voren, aangezien dit deel van de collectie vooral bestaat uit schilderijen, tekeningen en ander grafisch werk.
Wil je meer weten over het kunstaankoopbeleid van het Rijk en de geschiedenis van het Zomerpostzegelfonds? Lees dan de publicatie De Staat koopt Kunst, geschreven door oud-RCE-conservator Fransje Kuyvenhoven en gepubliceerd in 2007.
Ben je geïnteresseerd in postzegelontwerpen uit het verleden en in de postzegels van het Zomerpostzegelfonds? Kijk dan eens op de website postzegelontwerpen.nl gemaakt door het Nationaal Archief.
Deze blog Kunstwerk van de Maand is geschreven door Caroline Daams, conservator bij de RCE.