Jan Marinus Letter, Stilleven met maskers, 1951

Weblog

Dit paneel uit 1951 lijkt op het eerste gezicht een gemoedelijk stilleven, met bloemetjesbehang, een trekpaardje, een pijpje, een glas schraal bier en een kaartspel. Maar bij nader inzien bevat de voorstelling allerlei verontrustende elementen. De klok staat op even voor twaalf, de maskers zijn gescheurd. De kranten, waaronder hoogstwaarschijnlijk niet toevallig de verzetskranten Trouw, De Waarheid en het Vrije Volk, rapporteren over hoe ‘de wereld in nood ligt’, en het ‘artikel’ in de krant linksonder roept de ‘helden der partijen’ op de vlieger van een huilend kind uit de goot op te rapen…

Stilleven met maskers, kranten, klok, beker en asbak met tabakspijp.
Jan Marinus Letter (1914-1989), Stilleven met maskers, 1951, olieverf op paneel, 70 x 90 cm, inv.nr. SZ1974

Een verontrustend stilleven

Op het omslag van Life is nog net de vlag van onze bevrijders te zien, maar het Amerikaanse tijdschrift wordt voor het grootste deel bedekt door een tekening van een boosaardig kijkende vrouw, met in de ene hand een dode zwaan en in de andere een aangebeten appel met een vraagteken in het klokhuis. Begrijpt de kunstenaar, met haar, de wereld niet meer? Is er niets terechtgekomen van de goede voornemens na de Tweede Wereldoorlog? Is het echt vijf voor twaalf?

Jan Marinus Letter kreeg privéles van een aantal Gooise schilders en was verder autodidact. Behalve olieverfschilderijen maakte hij tekeningen, aquarellen, gouaches, houtplastieken en toneeldecors. Zijn stijl varieerde van hyperrealistisch tot bijna abstract, zijn onderwerpen liepen uiteen van landschappen en fantastische voorstellingen tot stillevens. De Rijksdienst verwierf via de Beeldende Kunstenaarsregeling 26 werken van hem, waarvan er 9 in de jaren 1990 werden afgestoten. Dit paneel is een buitenbeentje in zijn oeuvre: realistisch, helder van kleur, en met een verborgen symboliek. Er is niemand meer om te vragen wat Letter met dit schilderij bedoelde. Omstreeks 2000 zou een neef de nalatenschap van zijn oom hebben geregeld, maar hij is niet meer te vinden. Wie helpt mij aan informatie?