Parels uit het depot - Foto’s van architect Coen Temminck Groll

C.L. (Coen) Temminck Groll (1925-2015) was architect, architectuurhistoricus, hoogleraar, restaurator en publicist. Hij hield zich bezig met allerlei aspecten van het bouwkundig cultureel erfgoed. Na zijn studie Bouwkunde aan de Technische Hogeschool Delft begon hij zijn werkzame leven in 1954 als bouwhistoricus bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ), een van de voorlopers van de RCE. Van 1957 tot 1964 werkte hij bij de afdeling Monumentenzorg in Utrecht, terwijl hij promoveerde op een studie over middeleeuwse stenen huizen in dezelfde stad. Daarna keerde hij enkele jaren als hoofdarchitect terug bij de RDMZ. In 1968 werd hij wetenschappelijk hoofdmedewerker aan het Kunsthistorisch instituut in Utrecht, wat hij combineerde met zijn eigen architectenbureau voor restauratieprojecten. Van 1973 tot zijn pensionering in 1986 was hij de eerste hoogleraar Architectuur en Restauratie aan de Technische Hogeschool Delft.

Gedeeld erfgoed

In al deze functies stond het gebouwde erfgoed binnen Nederland centraal. Daarnaast had het gedeeld erfgoed in de voormalige Nederlandse koloniën zijn bijzondere belangstelling. Dat begon toen hem in 1962 gevraagd werd om als restauratie-architect advies uit te brengen over de restauratie van Fort Zeelandia in Suriname. In dat land, en later ook op de toenmalige Nederlandse Antillen, werkte hij op verzoek van de betreffende landen bovendien aan monumenteninventarisaties. Hierbij trad hij in de voetsporen van J.C. Overvoorde en M.D. Ozinga, erfgoedpioniers die al eerder in de 20e eeuw aandacht hadden gevestigd op de architectuur in deze gebieden, waar Nederlanders ooit invloed hebben uitgeoefend op de gebouwde omgeving.

Het ene land leidde tot het andere, schreef Temminck Groll over zijn buitenlandse reizen. Naar eigen schatting bracht hij in een periode van meer dan vier decennia elk jaar zo’n drie weken door in landen als Ghana, lndia, lndonesië, Maleisië, Sri Lanka, Suriname, Zuid-Afrika en Nederlandse Caraïben. Zijn onderzoeken werden gepubliceerd in een reeks artikelen en samengevat in de lijvige standaardwerken De architektuur van Suriname (1973) en The Dutch Overseas (2002).

Fotocamera mee

Temminck Groll nam zijn fotocamera altijd mee op buitenlandse reizen om het gebouwd erfgoed vast te leggen. Dat resulteerde in meer dan duizend documentairefoto’s, veelal geschoten in zwartwit. De beelden geven details en overzichten van exterieurs en interieurs van kerken, villa’s, forten, plantagehuizen en pakhuizen. De foto’s tonen niet zozeer ‘Nederlandse gebouwen buiten Nederland’ – maar bouwwerken die evengoed een karakteristiek onderdeel uitmaken van het erfgoed van de desbetreffende landen. Juist die dubbele herkomst (ook wel aangeduid als dual parentage) maakt deze architectuurvormen extra interessant, schreef Temminck Groll in het overzichtswerk The Dutch overseas. In een interview voor een jubileumuitgave van het Jaarboek van de RDMZ gaf Temminck Groll een sprekend voorbeeld van die architecturale verwevenheid in Suriname, waar in de 18e eeuw veel huizen in opdracht van Nederlanders werden gebouwd. Creoolse aannemers gebruikten hiervoor lokale materialen en combineerden architecturale elementen uit beide culturen. Daardoor ontstond een heel eigen, lokale bouwstijl.

Collectie foto’s

In de jaren 90 schonk Temminck Groll zijn verzameling van duizenden foto’s, dia’s en negatieven aan de RDMZ, de dienst waarmee hij in de loop van de jaren veel had samengewerkt. Sommige gefotografeerde gebouwen zijn inmiddels van de kaart verdwenen door sloop, brand, stadsvernieuwing of andere oorzaken. Andere zijn tijdig op waarde geschat en gerestaureerd of erkend als monument. Dankzij de inventarisaties en publicaties door Temminck Groll kunnen we ons van deze ontwikkelingen een goed beeld vormen.

Naast zijn eigen werk bevat de collectie ook fotowerk door andere fotografen, door Temminck Groll verzameld in het kader van zijn publicaties. Alle foto’s zijn geïntegreerd in de collectie van de dienst en zijn in digitale vorm beschikbaar via onze Beeldbank.