Advies voorafgaand aan het indienen van een aanvraag omgevingsvergunning

Wegwijzer advies Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Advies als nog niets op papier staat

   1. De RCE vervult geen adviesrol als nog niets op papier staat. De Rijksdienst adviseert het plan eerst met behulp van een (restauratie)architect uit te werken tot een idee, schets of een plan op papier. Betrek de collega erfgoed, maak een afspraak met de eigenaar op het gemeentehuis of bij het rijksmonument en geef de eigenaar algemene informatie relevant voor een vervolgstap, zoals:

      • informatie over de geschiedenis, zoals ontwerptekeningen, afbeeldingen, een cultuurhistorisch onderzoek bijvoorbeeld in de collecties van de RCE of andere archieven en (erfgoed)organisaties en instellingen;
      • de richtlijnen bouw-, kleur- en tuinhistorisch onderzoek;
      • informatie over behoud en herstel van erfgoed, zoals de restauratieladder en de uitvoeringsrichtlijnen van de Stichting ERM;
      • informatie over het verduurzamen van rijksmonumenten;
      • informatie over kerkenvisies;
      • het afwegingskader bij aardbevingsschade en versterking;
      • algemene informatie van de RCE over boerderijen, dijken, groen, hooibergen, kasteelruïnes, herbestemming kerken, aanpassing kerken, kloosters en watertorens;
      • informatie over andere erfgoedwaarden in de directe omgeving die relevant zijn voor de opgave, bijvoorbeeld een archeologisch rijksmonument, een beschermd stads- of dorpsgezicht, een molenbiotoop of een nationaal cultuurlandschap;
      • informatie in de Omgevingsvisie, het Omgevingsplan en de procedure van een Omgevingsvergunning voor gebouwde en groene rijksmonumenten.

   2. Wat is cultuurhistorisch onderzoek?

      Cultuurhistorisch onderzoek is onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis en de monumentale waarde van erfgoed. Een onderzoeker gaat op zoek naar het oorspronkelijke ontwerp en de wijze waarop en waardoor het erfgoed door de tijd heen is veranderd. Een onderzoeker analyseert, interpreteert en waardeert het rijksmonument met behulp van kennis en informatie. Een cultuurhistorisch onderzoek geeft inzicht in de oorspronkelijke verschijningsvorm, de veranderingen die in de loop der tijd zijn doorgevoerd en de monumentale waarde van de verschillende onderdelen en tijdlagen die nu nog aanwezig zijn.

      Cultuurhistorisch onderzoek kan betrekking hebben op verschillende soorten erfgoed, zoals archeologie, cultuurlandschap, museale collecties, stedenbouwkundig, groen en gebouwd erfgoed. Ieder erfgoedveld heeft zijn eigen onderzoeksmethode. Voor gebouwd en groen erfgoed wordt gebruik gemaakt van de richtlijnen bouw-, kleur- en tuinhistorisch onderzoek.

   3. Wie voert cultuurhistorisch onderzoek uit?

      Cultuurhistorisch onderzoek wordt uitgevoerd door zelfstandige en gespecialiseerde adviesbureaus op het gebied van cultuurhistorie of een adviesbureau als onderdeel van een welstandsorganisatie van de Federatie ruimtelijke kwaliteit. Ook enkele provinciale erfgoedhuizen voeren cultuurhistorisch onderzoek uit.

      Attendeer de eigenaar op het belang van een goede opdrachtformulering. Deze is afgestemd op de opgave en het belang van onafhankelijk onderzoek. Gebruik de richtlijnen bouw-, kleur- en tuinhistorisch onderzoek.

      Adviesbureaus zijn op verschillende manieren te vinden:

      • navraag bij de Vereniging van Nederlandse kunsthistorici (NKV) (kunst– en architectuurhistoricus);
      • het kwaliteitsregister van de Bond van Nederlandse bouwhistorici (bouwhistoricus);
      • navraag bij de Vakgroep groen erfgoed (tuinhistoricus);
      • via de website monumenten.nl;
      • zoeken op het internet.

2. Advies bij een visie, schets of uitgewerkt plan op papier

   1. Als het idee is een uitgewerkt tot een visie, schets of een plan op papier, is het mogelijk advies te vragen aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, namens de minister van OCW. Stem het moment van een adviesverzoek af met de collega erfgoed binnen de gemeente (indien van toepassing). De Rijksdienst vervult een adviesrol op verzoek van de gemeente als het gaat om ingrepen waarvoor een adviesplicht geldt.

      Voor een adviesverzoek aan de Rijksdienst voorafgaand aan een aanvraag omgevingsvergunning, hoeft het plan nog niet tot in detail te zijn uitgewerkt.

   2. Ingrepen waarbij de Rijksdienst adviseert

      De RCE vervult een adviesrol op verzoek van de gemeente bij bepaalde ingrepen:

      • (gedeeltelijke) sloop;
      • ingrijpende wijziging voor zover de gevolgen vergelijkbaar zijn met de gevolgen van (gedeeltelijke) sloop;
      • reconstructie;
      • herbestemming.

      Bekijk voorbeelden of toelichting

3. Wat staat in een advies?

   1. De Rijksdienst adviseert op basis van inhoudelijke deskundigheid, heldere uitgangspunten en duidelijke overwegingen. Dit proces is inzichtelijk gemaakt in het zogenaamde Uitgangspuntendocument advisering gebouwde en groene rijksmonumenten.

   2. Wat kan ik met een advies?

      Met een verslag van een bouwplanoverleg of een preadvies is het mogelijk de eigenaar te adviseren over de vervolgstap:

      • plan niet wijzigen en het plan controleren op de vergunningplicht, de indieningsvereisten en of de ingreep adviesplichtig is;
      • plan wijzigen/verder uitwerken en het plan controleren op een vergunningplicht, de indieningsvereisten en of de ingreep adviesplichtig is;
      • plan wijzigen/verder uitwerken/opnieuw voorleggen aan de wettelijke adviseurs.

      De eigenaar maakt zelf een keuze over de vervolgstap.

4. Benodigde stukken voor advies

   1. In het voortraject is niet altijd alle informatie beschikbaar. Dat is niet erg. Een plan hoeft niet tot in detail te zijn uitgewerkt. Lever voor een bouwplanoverleg of een preadvies alle stukken aan die op dat moment beschikbaar zijn. Het gaat om informatie die de opgave, de ingreep, de monumentale waarde en de kwaliteit van het herstel verduidelijken.

   2. Voorbeelden benodigde informatie

      • de monumentale waarde van het rijksmonument, bijvoorbeeld historische afbeeldingen, ontwerptekeningen of een cultuurhistorisch onderzoek, ook als dit al een aantal jaar oud is;
      • de te slopen onderdelen, bijvoorbeeld een slooptekening;
      • de toe te voegen onderdelen, bijvoorbeeld schetsen of tekeningen bestaand en nieuwe toestand;
      • de technische staat, de gebreken en de wijze van herstel bijvoorbeeld een technische opname, gebrekentekening en een werkomschrijving.

5. Vormen van advies

   1. Een gemeente of omgevingsdienst kan de Rijksdienst in het voortraject op verschillende manieren betrekken:

      • bouwplanoverleg van het steunpunt cultureel erfgoed (een mondelinge uitwisseling in de vorm van een overleg);
      • preadvies (een schriftelijk advies op verzoek van gemeenten).

      Voor een adviesverzoek aan de Rijksdienst voorafgaand aan een aanvraag omgevingsvergunning, hoeft het plan nog niet tot in detail te zijn uitgewerkt.

   2. Bouwplanoverleg steunpunt cultureel erfgoed

      Voor een mondelinge uitwisseling in de vorm van een overleg kan gebruik worden gemaakt van het bouwplanoverleg van het steunpunt cultureel erfgoed in uw provincie. In dit overleg worden plannen, die raakvlak hebben met archeologische, gebouwde/groene rijksmonumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten, in een vroeg stadium besproken. De adviseur architectuurhistorie van de Rijksdienst is vast agendalid van dit overleg. Vaak schuift ook de adviseur bouwkunde aan. Afhankelijk van de opgave is een adviseur archeologie, erfgoed en ruimte of een specialist Monumenten en Collecties aanwezig. Ook is vaak het college van Gedeputeerde Staten vertegenwoordigd. Het is mogelijk om ook de gemeentelijke adviescommissie te vragen om aan te schuiven, zodat alle wettelijke adviseurs gelijktijdig kunnen afstemmen. Is er geen bouwplanoverleg in de provincie? Kies dan een andere overlegvorm.

      Inbreng Rijksdienst in een (bouwplan)overleg

      De adviseur architectuurhistorie gaat onder meer over:

      • het verduidelijken van de opgave
      • de monumentale waarde en de kernkwaliteiten van een rijksmonument;
      • belang  van (aanvullend) cultuurhistorisch onderzoek;
      • het zoeken naar een goed evenwicht tussen behoud en vernieuwing;
      • het formuleren van uitgangspunten voor de ruimte voor verandering;
      • inbrengen van inspiratiebronnen voor de opgave/vernieuwing;
      • de kwaliteit van het herstel van monumentale onderdelen;
      • de winst- en verliespunten vanuit het oogpunt van de monumentale waarde en eventuele alternatieve oplossingen en aanbevelingen voor een volgende stap.

      Ook kunnen tijdens een overleg procesafspraken worden gemaakt over het betrekken van de wettelijke adviseurs in het vervolgtraject.

6. Hoe vraag ik advies?

   1. Mondeling overleg kan aangevraagd worden door het plan te agenderen voor een bouwplanoverleg. Een preadvies wordt schriftelijk aangevraagd.

   2. Agenderen bouwplanoverleg

      Agendeer het plan bij het steunpunt cultureel erfgoed in de provincie voor een bouwplanoverleg. Als u zelf een bouwplanoverleg coördineert en u wilt dat de RCE aanwezig is, benader dan de adviseur architectuurhistorie. Weet u niet wie uw adviseur is, neem dan contact op via het contactformulier.

      Stuur de stukken in alle gevallen aan de RCE voorafgaand aan het overleg. Doe dit bij voorkeur via het Omgevingsloket online (Olo). Dan kan de adviseur architectuurhistorie zich voorbereiden op het overleg en het plan afstemmen met de collega’s. Het steunpunt zorgt voor de uitnodiging en de verslaglegging.

      Als het niet mogelijk is om Olo te gebruiken, kunnen de stukken ook per mail verstuurd worden naar omgevingsvergunning@cultureelerfgoed.nl of per post (Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort). Vermeld hierbij dat het gaat om vooroverleg (voorafgaand aan het indienen van een aanvraag omgevingsvergunning), het rijksmonumentennummer, bouwplanoverleg, de opgave, ingreep en werkzaamheden, plananalyse van de collega erfgoed binnen de gemeente (indien van toepassing) en het gewenste adviestermijn.

   3. Preadvies

      Stuur een adviesverzoek naar de RCE. Gebruik hiervoor het Omgevingsloket online (Olo).

      Als het niet mogelijk is om Olo te gebruiken, kunnen de stukken ook per mail verstuurd worden naar omgevingsvergunning@cultureelerfgoed.nl of per post (Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort). Vermeld hierbij dat het gaat om vooroverleg (voorafgaand aan het indienen van een aanvraag omgevingsvergunning), het rijksmonumentennummer, preadvies, de opgave, ingreep en werkzaamheden, plananalyse van de collega erfgoed binnen de gemeente (indien van toepassing) en het gewenste adviestermijn.

7. Is een advies in het voortraject verplicht?

   1. Nee. Het is een extra dienstverlening om met de betrokken partijen te komen tot een goed evenwicht tussen behoud en vernieuwing met voldoende zorg voor de monumentale waarde van het rijksmonument. Het wettelijke advies na een aanvraag omgevingsvergunning blijft de basis voor een besluit over de aanvraag omgevingsvergunning (Wabo).

   2. Waarom vooroverleg?

      Vooroverleg geeft de mogelijkheid om vroegtijdig kennis uit te wisselen en te anticiperen op de Omgevingswet. De gemeente bepaalt samen met de eigenaar of en hoe hier gebruik van wordt gemaakt. Wil de eigenaar geen gebruik maken van vooroverleg? Dan kan het plan worden gecontroleerd op de vergunningplicht, de indieningsvereisten en of de ingreep adviesplichtig is.

8. Vervangt een preadvies een advies na een aanvraag omgevingsvergunning?

   1. Nee, het wettelijke advies na een aanvraag omgevingsvergunning blijft de basis voor een besluit over de aanvraag omgevingsvergunning (Wabo).

   2. Meer informatie over advies na indienen omgevingsvergunning

      Meer informatie over advies na aanvraag van een omgevingsvergunning is te vinden op:

      • Advies na het indienen van een aanvraag omgevingsvergunning

   3. Preadvies

      Een preadvies is een schriftelijk advies op verzoek van een gemeente voorafgaand aan het indienen van een aanvraag omgevingsvergunning. De RCE adviseert op basis van inhoudelijke deskundigheid, heldere uitgangspunten en duidelijke overwegingen. Dit proces is inzichtelijk gemaakt in het zogenaamde Uitgangspuntendocument advisering gebouwde en groene rijksmonumenten.