‘De coronacrisis brengt het beste in mensen naar boven’

Op dinsdag 9 maart jl. gaf Martine van Lier een lezing over hoe het haar en de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) in het annus horribilis 2020 is vergaan. Hoe ga je als erfgoedkoepel om met zo’n pandemische crisis? Martine was net voorzitter van de FIM geworden en viel meteen met haar neus in de corona-boter. Hieronder haar relaas vervat in een kort interview.

Op deze website is haar hele presentatie (PDF, 1.2 MB) terug te vinden.

portret van Martine van Lier, voorzitter Federatie Instandhouding Monumenten (FIM)
Beeld: ©RCE / Martine van Lier
Martine van Lier, voorzitter Federatie Instandhouding Monumenten (FIM)

Hoe heb je dit jaar beleefd?

‘Wat me in positieve zin meteen opviel, was dat mensen heel snel en soepel overgingen op digitaal  thuis werken en vergaderen. Hoewel het met wat grotere groepen nog best even zoeken was naar de ideale vorm, leverde dat minder problemen op dan ik vooraf dacht.

De erfgoedwereld steunt voor een heel groot deel op vrijwillige medewerkers. Die zijn over het algemeen wat ouder en dus kwetsbaarder voor het virus. De vraag was: hoe houden we die op een veilige manier vast? We hebben wel protocollen opgesteld, maar de zorg voor hen is er nog steeds en inmiddels is de vraag ook: hoe kunnen we er straks weer voor zorgen dat de vrijwilliger die vanwege angst voor besmetting moest afhaken, weer terugkeert. We hebben deze mensen heel hard nodig!

In het begin was nog niet duidelijk hoe lang het zou duren. En wat zou dit betekenen voor de inkomsten, vooral voor die monumenten die opengesteld zijn voor publiek en die locaties verhuren? Denk aan herbestemde panden waar winkeliers in zitten, verhuur voor events door kastelen en buitenplaatsen. We hebben meteen samen met onder andere Kunsten’92 en de Erfgoedstem een enquête uitgezet om aan de hand daarvan een inschatting te kunnen maken van hoe groot de schade voor deze monumenteigenaren zou worden, bij twee, vier en zes maanden. Toen zijn we aan tafel gaan zitten bij het Ministerie van OCW, de RCE en het Nationaal Restauratiefonds en we hebben met elkaar vrij snel de opengestelde monumenten lening op poten gezet. Maar: lenen kost geld en hoe gunstig de condities ook zijn, de monumentenwereld moest hier toch wel even aan wennen.’

Kansen

‘Deze crisis biedt ook mogelijkheden door bijvoorbeeld te investeren in verdere verduurzaming van monumenten in plaats van straks weer terug te gaan naar het oude normaal. We stimuleren de erfgoedsector om na te denken over de toekomst.

Pas eventueel je bedrijfsvoering aan. Dit is de tijd en de kans om je blikveld te verbreden. Zijn er nieuwe product-marktcombinaties mogelijk? Misschien is dit iets teveel marketing, ha,ha,.’

De FIM doet veel aan voorlichting in dit Corona-tijdperk en heeft samen met NMo, ErfgoedAcademie, Pieterskerk Leiden en het Nationaal Restauratiefonds drie webinars georganiseerd. Zie daarvoor [LINK naar webinars]. Onlangs is het FIM-manifest  ‘Erfgoed bouwt aan de toekomst’ geschreven en en toelichting daarop. Daarin zijn tien aanbevelingen aan de nieuwe regering gedaan: Manifest en de bijbehorende toelichting.

Wat is jullie boodschap aan de nog nieuw te vormen regering?

Martine: ‘Belangrijk is dat het solide financiële fundament onder monumentenzorg in Nederland gehandhaafd blijft. Dan doel ik op de SIM en de woonhuisregeling die zijn ondergebracht bij de RCE, maar ook op de restauratiesubsidies die de provincies verlenen en de leningen van het Nationaal Restauratiefonds.’

Naast het investeren in stenen is voor de FIM en Martine van groot belang ook te investeren in vakmensen als het gaat om restauratiekwaliteit binnen de monumentenzorg.

Laten we dit vasthouden, ook na de crisis!

Erfgoeddeal en Faro

In het manifest wordt ook aangegeven dat de grote ruimtelijke opgaven die nu voorliggen, grote kansen bieden voor de erfgoedsector.

Martine: ‘Je ziet dat de Erfgoeddeal waarin wij met OCW (en RCE-red.), BZK, LNV, I&W en IPO en VNG samenwerken aan erfgoed-inclusieve gebiedsontwikkeling goed wordt ontvangen. We krijgen zo een geweldige kans om met erfgoed actief bij te dragen aan de energietransitie en de klimaatadaptatie. Dat willen we ook graag doen met de woningbouwopgave. We zien graag dat een nieuw kabinet daarin blijft investeren.’

Ook het herbestemmen en verduurzamen van monumenten staat hoog in het vaandel van de FIM.

Een andere belangrijke aanbeveling in het manifest van de FIM - en ook iets waar de Rijksdienst volop op inzet - is participatie, zoals te lezen is onder punt 9 ervan: ‘Bevorder de sociale waarden van erfgoed en investeer in een innovatieve praktijk van participatie van burgers bij erfgoed. Implementeer het verdrag van FARO en stel een uitvoeringsagenda op.’

Tot slot heb je nog een paar laatste woorden voor ons?

Martine: ‘Deze crisis heeft wat mij betreft het beste in mensen naar boven gebracht. De samenwerking met heel veel verschillende erfgoedorganisaties, zowel gouvernementele als niet-gouvernementele, is heel soepel verlopen. Laten we dit vasthouden, ook na de crisis!’