Stilleven met vruchten, bloemen en twee kaketoes

Lucy Geurts

"Ambrosius Bosschaert de Jonge kreeg zijn schildersopleiding van zijn vader Ambrosius de Oudere (1573-1621) en zijn oom Balthasar van der Ast (1593/4-1657). Hij specialiseerde zich in het stillevengenre, in het bijzonder het bloem- en fruitstilleven. Hoewel deze ‘fruytage’ naar het leven lijkt geschilderd, is het dat allesbehalve. De gearrangeerde soorten bloemen en vruchten komen uit verschillende jaargetijden en hebben bovendien hun oorsprong in diverse landen.

Ook diersoorten, zoals de twee vogels op dit schilderij, werden door de Nederlandse zeevaarders en handelscompagnieën meegenomen uit Amerika, Azië of Oceanië in de hoop op een gunstige verkoop in Europa. Het houden van exotische vogelsoorten in volières en menagerieën was aanvankelijk voorbehouden aan de adel, maar vanaf de tweede helft van de 17de eeuw kon ook de rijke Nederlandse burgerij zich deze luxe permitteren. Het samenkomen van de ‘Oude Wereld’ en de ‘Nieuwe Wereld’ in dit schilderij getuigt zodoende niet alleen van de vele dubieuze handelsrelaties die de Noordelijke Nederlanden destijds onderhielden, maar evengoed van de alom heersende interesse in het ‘exotische’."

Ineke Mok

[Fragment uit -gefingeerde- brief gericht aan de schilder Ambrosius Bosschaert II te Arnemuiden, 1635, in een moderne hertaling. Ondertekening onleesbaar.] 

René Dekker

"Kaketoe of Ara. Het is letterlijk een wereld van verschil. Kaketoes vind je van de Filippijnen via Oost-Indonesië tot in Australië. Ara’s leven daarentegen in Midden- en Zuid-Amerika. Dit werk van Bosschaert vertelt een heel ander verhaal dan de titel Stilleven met vruchten, bloemen en twee kaketoes doet vermoeden. Het zijn namelijk geen kaketoes, maar ara’s. Geen link met Nederlands-Indië en de VOC, maar met onze vroegste kolonisatie van delen van Zuid-Amerika. De afbeelding van deze Blauw-gele ara en Geelvleugelara uit 1635 behoort tot een van de eerste van beide soorten in de Nederlandse schilderkunst. De vogels komen voor in Suriname, maar dat koloniseerden Europeanen pas in 1650. Beide ara’s kunnen ook niet afkomstig zijn uit voormalig Dutch-Brazil, de noordoosthoek van Brazilië waar Johan Maurits in 1637 voet aan land zette. Ze komen daar namelijk helemaal niet voor. Bovendien schilderde Bosschaert dit werk twee jaar eerder. Waar beide soorten wel voorkomen en de exemplaren op het schilderij vandaan lijken te komen, is Brits-Guyana. Hier stichtte Nederland in 1616 een handelspost. De kleurrijke ara’s die gemakkelijk de lange zeereis naar Nederland overleven, zijn nog steeds populair als huisdier."